Συνέντευξη: Ναταλία Κουτσούγερα (Dancetheater.gr)

-Πώς ξεκίνησε η ενασχόλησή σας με το θέατρο και το χορό;
Ξεκίνησα να ασχολούμαι πολύ νωρίς με το θέατρο όταν ήμουνα 12 χρονών, στο χωριό όπου ζούσα, στη νότια Συρία. Είχα πάθος με αυτό και έτσι άρχισα να παίρνω μέρος σε παραστάσεις, να μελετώ και αργότερα αποφάσισα ότι ήθελα να σπουδάσω στο «Ανώτατο Ινστιτούτο Τεχνών» της Δαμασκού, το οποίο είναι το μόνο μέρος όπου μπορεί να σπουδάσει κάποιος τέχνες σε επαγγελματικό επίπεδο. Προσπάθησα να εισέλθω στο Ινστιτούτο, έδωσα εξετάσεις αλλά δεν τα κατάφερα γιατί ο ανταγωνισμός ήταν πολύ μεγάλος. Στη συνέχεια, βρέθηκα για ένα χρόνο στο στρατό για να εκπληρώσω τα στρατιωτικά μου καθήκοντα. Παράλληλα, ανακάλυψα ότι με ενδιέφεραν οι σπουδές χορού, το οποίο ήταν κάτι καινούργιο για τη Συρία, δηλαδή ο κλασικός χορός ως ακαδημαϊκός κλάδος σπουδών. Ενώσω ήμουνα στο στρατό διέκοψα και πήρα μέρος στις εισαγωγικές εξετάσεις και πέτυχα την εισαγωγή μου στο πρόγραμμα σπουδών κλασικού και σύγχρονου χορού. Έτσι σπούδασα κλασσικό και σύγχρονο χορό για 5 χρόνια. Μετά το πέρας των σπουδών μου χορογράφησα δύο έργα στη Δαμασκό και στο Λίβανο. Την ίδια στιγμή, έπρεπε να συνεχίσω το στρατό αλλά ήθελα να εμβαθύνω τη γνώση μου πάνω στο χορό, κάτι που δεν μπορούσα να κάνω στη Συρία. Αν και δεν ήταν εύκολο να βγάλω βίζα εκείνη την εποχή, κατάφερα και ήρθα στην Ευρώπη, στη Γαλλία για να ασχοληθώ με το χορό το 2010. Ένα χρόνο αργότερα εισήλθα στο Εθνικό Κέντρο Χορογραφίας (Centre Chorégraphique National du Montpellier) του Mονπελιέ, όπου έκανα το Master Recherche.

-Τι κάνατε όσο ήσασταν στη Συρία; Ποια πρόσωπα σας ενέπνευσαν για να συνεχίσετε να ασχολείστε με το χορό και να βρεθείτε στην συνέχεια στη Γαλλία;
Όταν ήμουνα στη Συρία δημιουργούσα χορογραφίες και χόρευα, π.χ. στα media, σε spots, πχ της Chanel, που περιείχαν χορό, τέχνη και μουσική. Ήταν μια πόρτα για μένα για να δω τι γίνεται στον κόσμο. Παράλληλα γνώρισα κάποιους καλλιτέχνες που ήρθαν στη Συρία και έκαναν workshops π.χ. την Ματίλντ Μονιέ, τη διευθύντρια του Κέντρου Χορογραφίας στο Μονπελιέ όπου έκανα το Master και την οποία γνώρισα για πρώτη φορά στο Λίβανο σε ένα workshop και με ενθάρρυνε να έρθω στη Γαλλία. Όταν ήρθα, είδα μεγάλη διαφορά με τη Συρία σε πολιτιστικό επίπεδο, στον τομέα των σύγχρονων τεχνών και ιδίως στον χορό. Επίσης, γνώρισα πολλούς διαφορετικούς καλλιτέχνες.

-Τα περισσότερα έργα σας σχετίζονται με τον βίαιο εκτοπισμό και την μετανάστευση. Ποια ήταν η αρχική έμπνευσή σας για να δημιουργήσετε το Displacement;
Όταν άρχισα τις σπουδές μου την ίδια στιγμή, η αλλαγή άρχισε να γίνεται έντονη στη Συρία, οι επαναστάσεις έγιναν πιο περίπλοκες και αυτό με επηρέασε σε ένα συνολικότερο επίπεδο σκέψης όσον αφορά την έρευνά μου πάνω χορό και την θέση της τέχνης ως προς την πραγματικότητα. Το Displacement δημιουργήθηκε από μια προσωπική εμπειρία που μου συνέβη και την ίδια στιγμή συνδέθηκε με ένα περιεχόμενο πιο παγκόσμιο σχετικά με μια κληρονομιά υπό συγκρότηση. Κι έτσι αυτό το ενδιαφέρον με οδήγησε να ασχοληθώ αρχικά με την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου μου και με το νέο πλαίσιο εκτοπισμού υπό το οποίο εγώ και οι συμπατριώτες μου ζούμε. Το νέο περιεχόμενο του εκτοπισμού αυτού, με οδήγησε σε ερωτήματα σχετικά με τον επαναπροσδιορισμό του χώρου και του περιεχομένου του μέσα από την τέχνη του χορού.

-Πώς δουλέψατε με τους συνεργάτες σας; Υπάρχει κάποια μέθοδος με την οποία δουλεύετε;
Ξεκινήσαμε με κάτι προσωπικό, κάτι που μας ένωνε ως ομάδα. Προσπαθήσαμε να προσεγγίσουμε μια οικουμενικότητα που μπορεί να αγγίξει ίσως όλους τους ανθρώπους. Πρώτα από όλα μιλάμε για την ανθρωπότητα. Ο χορός αναφέρεται στο σώμα, το οποίο είναι μέρος του ανθρώπινου. Το σώμα αποτελεί μια πολιτική δήλωση, μπορεί να γίνει μια δύναμη, μια γλώσσα, ένα περιεχόμενο που αναφέρεται σε όλους τους ανθρώπους.

-Η εμπειρία του θανάτου και του τραύματος στη χώρα σας διαφοροποιείται ωστόσο από την εμπειρία τους στο σύγχρονο Δυτικό κόσμο (αν υφίσταται μια τέτοια διάκριση); Πώς φαίνεται αυτό στο Displacement;
Υπάρχει πάντα μια ιδιαιτερότητα που αναφέρεται σε κάθε λαό ξεχωριστά. Από την άλλη μεριά, όλοι βιώνουμε κάτι κοινό. Μπορεί να έχουμε όμοιες ή διαφορετικές εμπειρίες αλλά να βιώνουμε και παρόμοια περιεχόμενα με διαφορετικές εμπειρίες. Η εκτόπιση αναφέρεται στην μετακίνηση η οποία δημιουργείται εκούσια ή ακούσια. Μπορεί να βιώνουμε τον εκτοπισμό εξαιτίας κάποιου συγκεκριμένου λόγου, προσωπικού ή βίαιου από διάφορους λόγους και όχι απαραίτητα λόγω πολέμου, αλλά εξαιτίας πολλών πραγμάτων. Στα πλαίσια του εκτοπισμού τίθενται λοιπόν διάφορα ζητήματα που αφορούν στις ρίζες και στην ταυτότητα που συνδέεται με την ιδεολογία και την ελευθερία ενός λαού ή ξεχωριστών ατόμων. Δεν ξέρω... συνήθως υπάρχει αποδοχή της δύναμης της δικτατορίας στην οποία ζούμε. Σε αυτό το πλαίσιο δικτατορίας και εκτοπισμού κάποιοι επιλέγουν να σωπάσουν, ενώ κάποιοι άλλοι δείχνουν τη θέληση, το πάθος να κάνουν κάτι γι αυτό, για να το αλλάξουν.

-Έχετε κάποιες θεωρητικές αναφορές που χρησιμοποιείτε και αναλύετε στα έργα σας;
Έχω κάποιες αναφορές, επάνω στις οποίες δουλεύω και που με συνδέουν διαρκώς με αυτό που βρίσκεται γύρω μου και το τι ακριβώς επαναπροσδιορίζω. Σε κάθε project είναι διαφορετικό το περιεχόμενο και οι διαδικασίες. Συνήθως δουλεύω σε δύο επίπεδα, την πραγματική ζωή και την αποτύπωση της πραγματικότητας στην τέχνη. Έτσι τα ενδιαφέροντά μου επικεντρώνονται στην ζωγραφική, στη φιλοσοφία, στο σινεμά, από τα οποία παίρνω πολλά στοιχεία που χρησιμοποιώ στην δουλειά μου. Επιπλέον η έρευνά μου πάνω στο σώμα και το χορό με οδηγεί σε μια σχέση που συμπυκνώνει όλα αυτά τα διαφορετικά ερεθίσματα. Κι εστιάζει συνήθως στη σχέση του σώματος με τον χώρο.

-Μπορεί τελικά η τέχνη να απεικονίσει ρεαλιστικά την βιωματική εμπειρία;
Θέλω να πω σε αυτό το σημείο ότι η τέχνη είναι το πρώτο θύμα της πραγματικότητας του πολέμου, της δικτατορίας και της καταστροφής. Γιατί υπάρχει πάντα κάτι πιο δυνατό για το οποίο η τέχνη δεν μπορεί να μιλήσει. Εννοώ ότι δεν είναι εύκολο να παρουσιάσεις τον πόλεμο στη Συρία, πώς νιώθουν οι άνθρωποι στην πραγματικότητα. Η εικόνα είναι πιο δυνατή από αυτό που προσπαθούμε να δείξουμε και να αποτυπώσουμε. Δεν είναι εύκολο.

-Πώς βιώνετε εσείς αυτά που συμβαίνουν στη χώρα σας; Πώς βιώνετε τον δικό σας εκτοπισμό (αν υφίσταται); Είναι πολύ τραυματικό;
Όχι δεν είναι δραματικό. Καθημερινά, πολλοί άνθρωποι αλλάζουν το χώρο διαμονής τους. Εγώ πριν έρθω από τη Συρία είχα ήδη αλλάξει τόπο διαμονής από τα νότια της Συρίας όπου ζούσα, στη Δαμασκό. Δεν έβλεπα συχνά την οικογένειά μου, μόνο κάποιους μήνες και ήμουν πολύ απασχολημένος με τις σπουδές και τη δουλειά μου. Οπότε είχα συνηθίσει τις αλλαγές. Τώρα δεν μπορώ να πάω πίσω στη Συρία και δεν είναι επιλογή μου. Αλλά εγώ πλέον το βιώνω σαν κανονικότητα. Το έχω συνηθίσει. Από την άλλη σίγουρα δεν είναι ωραίο να νιώθεις ότι έχεις χάσει τη χώρα σου. Αλλά εμένα δεν με απασχολεί μόνο η Συρία, αλλά τι συμβαίνει και σε άλλες γειτονικές χώρες, στο Ιράκ, στην Παλαιστίνη, στην Αφρική. Το ερώτημα για μένα είναι τι μπορεί να γίνει και τι μπορούμε να κάνουμε για την προστασία μας από αυτή την σκληρή πραγματικότητα και τον πόλεμο και πώς θα αντισταθούμε σε αυτό.

-Πιστεύετε ότι η σημερινή βίαιη κατάσταση εκτοπισμού μπορεί εκτός από αρνητικά, να προσφέρει μια θετική διάσταση και να αποτελέσει μια ρηξικέλευθη τομή στην σύγχρονη Ευρωπαϊκή Δομή; Μπορεί με άλλα λόγια να δημιουργήσει περισσότερο ευαίσθητες υποκειμενικότητες και πιο ενεργητικές, συλλογικότητες που θα μετατρέψουν τα κακώς κείμενα του τωρινού Ευρωπαϊκού καθεστώτος;
Αυτό είναι το όνειρο, η ελπίδα. Μια κουλτούρα νέα, οικουμενική που να μην αντιστοιχεί σε κάθε έθνος ξεχωριστά ή σε θρησκείες, να μην υπάρχουν σύνορα. Έχουμε αυτή την ελπίδα αλλά την ίδια στιγμή βλέπουμε πολλά γεγονότα αντίθετα με αυτό στην πραγματική ζωή. Όπως ο ρατσισμός για παράδειγμα. Νομίζουμε ότι ξεπερνιέται κάπως αλλά τελικά είναι πάντα εκεί. Πρέπει διαρκώς να εργαζόμαστε πάνω σε τέτοιου είδους ανθρώπινες καταστάσεις. Αυτός είναι ο ρόλος των καλλιτεχνών. Να είμαστε πάντα ανοιχτοί στην πραγματικότητα και στις ανθρώπινες ανάγκες.

-Στο Displacement χρησιμοποιείτε κινήσεις από παραδοσιακούς χορούς της χώρας σας. Πώς χρησιμοποιείτε αυτές τις κινήσεις και ποιοί συμβολισμοί τις ακολουθούν;
Αυτός ο χορός, όπως όλες οι παραδοσιακές φόρμες, βασίζεται στην επανάληψη και περιέχει καθημερινούς βηματισμούς. Θα έλεγα ότι είναι ένας «ωκεανός βημάτων». Όλο το εγχείρημα συνδέεται με το θέμα της πολιτιστικής κληρονομιάς. Άρχισα να διερωτώμαι πώς αυτές οι παραδοσιακές μορφές βηματισμών, τα "depkis", που χτίζονται επάνω σε εξάρια, μπορούν να μετασχηματιστούν σε κινήσεις με στρατιωτικά και δημώδη περιεχόμενα ή περιεχόμενα εκτοπισμού. Ένιωσα ότι υπάρχει χώρος μεταμόρφωσης των κινήσεων αυτών. Έτσι άρχισα να δουλεύω με σόλο επάνω σε αυτή την χορευτική παράδοση. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι η δυνατότητα να συνθέσει κανείς κάτι νέο από αυτές τις φόρμες, μια καινούργια version που βασίζεται επάνω σε παραδοσιακές κινήσεις, να αποδομήσει τις παλιές ή να δημιουργήσει μια νέα εκδοχή του ρυθμού ή της φόρμας. Πώς μπορεί να παίξει κανείς με τα εξάρια αυτής της φόρμας για να γίνει πιο εύκαμπτη. Με το να μετασχηματίζω τις κινήσεις άρχισα να συγκροτώ ένα συγκεκριμένο σώμα, το στρατιωτικό σώμα, που έχει σχέση με την πολιτιστική μου κληρονομιά, την στρατιωτική και δημώδη κληρονομιά. Άρχισα να μελετώ και να χορογραφώ το πώς εγγράφεται η κληρονομιά αυτή επάνω στo σώμα, στη σάρκα και στην ταυτότητα. Αυτό συνδέεται με την ιστορία και την πραγματικότητα της χώρας. Με τις σωματικότητες που συνδέονται με τις ρίζες μας, το έδαφος και την κατοχή. Είναι η κληρονομιά μας. Ο πόλεμος και η στρατιωτικοποίηση συνδέονται με την κληρονομιά μας, τον χορό και τα σώματά μας, από την μόρφωσή μας μέχρι οτιδήποτε άλλο. Αυτό που παρατήρησα ήταν ότι με την επανάσταση στη Συρία ο κόσμος άρχισε να χρησιμοποιεί την χορευτική παράδοση με νέο επαναστατικό τρόπο. Αλλά την ίδια στιγμή υπήρξε έντονη βία. Υπάρχει αποδόμηση και μια νέα κληρονομιά που δημιουργεί ένα νέο σώμα που δομείται μέσα από την επανάσταση, τον πόλεμο και τον εκτοπισμό. Στο έργο μου αναπτύσσω το δικό μου σώμα και το σώμα των Συρίων, ως «στρατιωτικά» σώματα που κουβαλούν όλη την στρατιωτικοποίηση της κουλτούρας μας. Όλα λοιπόν έχουν να κάνουν με αυτό, με το πως το σώμα μου και τα σώματα των Συρίων τα βιώνουν όλα αυτά. Μην ξεχνάτε ότι είμαστε υποχρεωμένοι να δεχόμαστε στρατιωτική μόρφωση στα σχολεία, ενώ η στρατιωτική θητεία επί δυο έτη είναι υποχρεωτική.
Επίσης πήρα τις εικόνες από τους παραδοσιακούς χορούς μας με όπλα, εικόνες που αντανακλούν την πραγματικότητα όπως και άλλες. Πχ. Είναι μια πολύ απλή αλλά και ανθρώπινη χειρονομία να σφίγγουν τα χέρια οι άνθρωποι. Πολλές σκηνές μας αναφέρονται στα χέρια. Η οικουμενικότητα επίσης με εμπνέει, όλοι οι άνθρωποι όταν χορεύουν χρησιμοποιούν τα χέρια τους, π.χ τα σηκώνουν ψηλά.

-Στο Displacement είσαστε τρεις άντρες. Υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος λόγος που χρησιμοποιείτε τρία ανδρικά σώματα;
Ναι, αυτή ήταν αρχικά η ιδέα, τώρα όμως θα χρησιμοποιήσουμε και γυναίκα, καθώς το project εξελίσσεται και εμβαθύνει στα ζητήματα του φύλου. Αρχικά ξεκίνησε από εμένα προσωπικά, με ένα σόλο. Μετά ήθελα να πειραματιστώ με μια ομάδα, και να δω πως θα ήταν η έρευνα με το ερώτημα του εκτοπισμού και της χορευτικής παράδοσης. Ήταν επιλογή μου να συνεργαστώ με τον Ράμι και τον Σάμελ, που είναι φίλοι μου. Στη Συρία ήμασταν μαζί στη Δαμασκό στο Ινστιτούτο με τον Ράμι και σπουδάσαμε μαζί στο Montpelier με τον Σάμελ. Μου αρέσει να συνεργάζομαι μαζί τους. Ωστόσο το project είναι ανοιχτό, δεν έχει τελειώσει ακόμα και θα δούμε και ποιοι άλλοι μπορεί να συμμετάσχουν.

-Είσαστε ευτυχισμένος από τη ζωή σας στην Γαλλία; Σκέφτεστε να επιστρέψετε κάποια στιγμή στη Συρία υπό καλύτερες συνθήκες;
Ναι είμαι. Στη Συρία νόμιζα ότι μπορώ να δημιουργήσω κάτι εκεί. Η Δαμασκός είναι μια ωραία πόλη θα ήθελα να δημιουργήσω πράγματα εκεί. Αλλά χρειάζεται ειρήνη και ελευθερία πρώτα απ'όλα.

-Έχετε ξαναέρθει στην Ελλάδα;
Είναι η πρώτη φορά που έρχομαι. Μου αρέσουν πολλά πράγματα που σχετίζονται με την Ελλάδα. Οι φιλόσοφοι, ο Αριστοτέλης, ο Πλάτωνας η ελληνική πολιτιστική κληρονομιά γενικότερα. Επίσης, χοροί που είναι παρόμοιοι με τους δικούς μας και για τους οποίους ενδιαφέρομαι πολύ και είμαι χαρούμενος που θα σας επισκεφθώ.


Συνέντευξη: Ναταλία Κουτσούγερα (Dancetheater.gr)