To Contact Improvisation είναι μια διεθνώς διαδεδομένη πρακτική του σύγχρονου χορού που βασίζεται στον αυτοσχεδιασμό και στη σωματική επαφή ανάμεσα σε δύο χορευτές που κινούνται μαζί, σε ένα συνεχή σωματικό διάλογο, σαν ένα σύστημα, παίζοντας με τη βαρύτητα. Προέρχεται από τη δημιουργική εξέλιξη του σύγχρονου χορού, καθώς ενσωματώνει τεχνικές somatics/release, πολεμικές τέχνες, όπως το Aikido και το Kung Fu και αντλεί παράλληλα πληροφορίες από τη σωματική εκπαίδευση συστημάτων όπως η γιόγκα και το Tai Chi. Ξεκίνησε να αναπτύσσεται στις αρχές της δεκαετίας του 1970 από χαρισματικούς χορευτές, μελετητές και θα μπορούσε να πεί κανείς, επιστήμονες και φιλοσόφους, της κίνησης και της ζωής, όπως ο Steve Paxton, Nita Little, Daniel Lepkoff, Nancy Starksmith.
Το Contact Improvisation αποτελεί ένα σύστημα επανεκπαίδευσης της κίνησης καθώς για την εκμάθηση της τεχνικής, ο δάσκαλος χρησιμοποιεί εργαλεία από τεχνικές ενσυνείδητης κίνησης που στηρίζονται στη βιωματική ανατομία (Somatics/Release techniques) και στην Εξελικτική Κίνηση. Συνδυάζει το διαλογισμό και την αυτογνωσία στην κίνηση, την καλλιτεχνική και ποιητική έκφραση της φαντασίας μέσα από τη σωματικότητα του ερμηνευτή, την ακροβατική και την αθλητική κίνηση, το παιχνίδι, και πάνω απ’ όλα την διαρκώς εν εξελίξη, σχέση του χορευτή με το περιβάλλον.
Στόχος του χορευτή είναι η όξυνση των αισθήσεων και των αντανακλαστικών του σώματός του έτσι ώστε να μπορεί να προσαρμόζεται, να ανταποκρίνεται με ευκολία, με ελευθερία και ασφάλεια, στο απρόσμενο. Επιδιώκει ένα δυνατό, ελαστικό σώμα που μπορεί να είναι “οργανωμένο”, “κεντραρισμένο”, συνδεδεμένο, ώστε να μπορεί να αφήνεται με εμπιστοσύνη στη ροή, στις αλλαγές. Ελαστικό σώμα σημαίνει ευέλικτος νούς καθώς δεν υπάρχει διαχωρισμός ανάμεσα στο σώμα και στον νού.(δές συνέντευξη με την Nita Little USA, από τη Χριστίνα Κλεισιούνη στο Present Body studio.)
Το CI αναδεικνύει τη φυσικότητα στη κίνηση, την αμοιβαία αλληλεπίδραση, την αίσθηση του εαυτού και του άλλου, τη δυνατότητα για ελευθερία μέσα από τη ροή. Χορεύοντας, βιώνεται η αξία της αποδοχής σε όλα τα επίπεδα, ως σωματική αίσθηση ανθρωπιάς που ανασύρει κανείς αβίαστα από το βάθος του. Ο χορευτής αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως μέρος ενός συστήματος, σε μιά αμοιβαία σχέση διάδρασης που βρίσκεται πάντα σε εξέλιξη. Στο χορό καλείται διαρκώς να «απαντά» ζητήματα που του θέτει το σώμα του, η συνομιλία και η επαφή με τον χώρο. Το εσωτερικό περιβάλλον αλλάζει και παράλληλα διαμορφώνει το εξωτερικό περιβάλλον σε σχέση με τον καθένα ξεχωριστά, όπως και το αντίστροφο. Το άγγιγμα-η επαφή των σωμάτων που γνωρίζονται μέσα από το χορό, προσφέρει μιά διαχρονικά καινοτόμο, επαναστατική και οικουμενική διάσταση στην έκφραση του ανθρώπου. Το CI είναι μία μορφή τέχνης όπου ο χορός αγκαλιάζει ισότιμα κάθε χορευτή/τρια, ανεξαρτήτως φύλου, γένους, ηλικίας, τεχνικής δεξιότητας και εμπειρίας στην κίνηση. Δίνει χώρο έκφρασης και συνεύρεσης με άλλους practitioners μέσα από την πρακτική σε jam (ελεύθερη πρακτική χωρίς κάποιο σχεδιασμένο μάθημα από τον δάσκαλο). Το άτομο μαθαίνει να αναλαμβάνει την ευθύνη του, να χορεύει αποκτώντας μιά διευρυμένη αίσθηση του εαυτού του που εντείνεται καθώς χορεύει σ’ επαφή με τον άλλο που τον καθρεφτίζει.
Το CI προσφέρει έτσι εργαλεία για αυτογνωσία. Εκτός από την καλλιτεχνική αξία και την μεθοδολογία που προτείνει ως μέσο σωματικής καλλιέργειας και εκμάθησης της κίνησης, μπορεί κανείς να εστιάσει στη θεραπευτική ιδιότητα που προσδίδει το καθρέφτισμα και η επαφή με τον άλλο. Αντίθετα από άλλα είδη σύγχρονου χορού, το Conatct Improvisation δε στηρίζεται σε χορογραφημένα βήματα- ο χορευτής μαθαίνει να αφουγκράζεται, να συντονίζεται, να αισθάνεται το σώμα του σε σχέση με εκείνο του παρτενέρ του, διαρκώς. Πέφτει, αιωρείται, στηρίζεται και στηρίζει, πετάει, ζεί τα συναισθήματα που προκύπτουν από την ίδια τη σωματικότητα όπως αυτά αλλάζουν συνεχώς. Διαπραγματεύεται αντανακλαστικά επιβίωσης καθώς διευρύνεται και διευρύνει τα όριά του παίρνοντας ρίσκα. Μαθαίνει να ισορροπεί στα όρια, στο απρόσμενο, στις αλλαγές, όπως άλλωστε συμβαίνει στη ζωή- ένα γεγονός που οι περισσότεροι άνθρωποι αρνούμαστε να δεχτούμε και συχνά προσπαθούμε να ελέγχουμε τη φυσική εξέλιξη των πραγμάτων παρεμβάλλοντας το εγώ μας με δυσλειτουργικούς τρόπους.
To Contact Improvisation είναι μια μορφή χορού και αυτοσχεδιασμού, ευρέως διαδεδομένη διεθνώς. Η εκμάθησή του βασίζεται σε ένα ανοιχτό πλαίσιο που εμπεριέχει τεχνικές somatics, πολεμικές τέχνες, τον σύγχρονο χορό, τις παραστατικές τέχνες καθώς και θεραπευτικές προσεγγίσεις που στηρίζονται στον διαλογισμό μέσα από την κίνηση. Στοχεύει στη σωματική εκπαίδευση του χορευτή, ένα σώμα «μαλακό και δυνατό» που καλλιεργείται από τη συνειδητότητα που φέρνει η επαφή, η διεύρυνση των αισθήσεων, του χώρου και του χρόνου.
Σκοπός μας είναι η εκμάθηση της τεχνικής να γίνεται μέσα από μία ερευνητική προσέγγιση, όπου ο χορευτής έχει την ευκαιρία να χρησιμοποιήσει την εμπειρία της εκπαίδευσής του από το σύγχρονο χορό ή όποιο άλλο σύστημα έχει εκπαιδευτεί στην κίνηση με δημιουργικό τρόπο, επιτρέποντας στον εαυτό του να επανατοποθετήσει και να επαναπροσδιορίσει τη σχέση του με το χορό και την έκφραση.
Στο χορό εστιάζουμε στη σχέση μας με τη βαρύτητα και την αντιβαρύτητα καθώς διαπραγματευόμαστε τις δυνάμεις που ασκούνται στο σώμα μας. Το CI κάνει το σώμα να περνάει από πάρα πολλές διαφορετικές «θέσεις» και να σχετίζεται διαρκώς με το απρόβλεπτο της κίνησης και της αντίδρασης του άλλου.Χρησιμοποιώντας τις τεχνικές somatics δημιουργούμε ένα πλαίσιο αφύπνισης και ενσυνείδησης της κίνησης στον χορευτή, αναπτύσσουμε την αισθητηριακή κίνηση και τη ροή της ενέργειας, που βασίζεται «στον μικρό χορό».
Εξελίσσοντας τη σωματική επίγνωση, επιδιώκουμε την παρουσία και την καθαρότητα στην κίνηση. Ενεργοποιώντας τις αισθήσεις μέσα από την επαφή, αποκαλύπτουμε την έκφραση της φαντασίας και του ενστίκτου. Θέματα που εξερευνούμε είναι:
- η εξελικτική κίνηση
- η ρευστή και κυματοειδής κίνηση, η ελικοειδής κίνηση
- η ελαστικότητα και η συνδεσιμότητα (fascia web system)
- η στήριξη με ροή
- η σχέση μας με το κέντρο και την περιφέρεια
- η συνειδητοποίηση των συνηθειών που εμπεριέχονται στη στάση του σώματος.
- ο ουδέτερος χώρος και η σημασία του για την έκφραση της κίνησης.
- το παιχνίδι με την βαρύτητα, με τον βαθμό της πίεσης και με την εναλλαγή στην ένταση της ενέργειας. Ο τόνος με τον οποίο αγγίζουμε και συναντάμε το σώμα του άλλου δημιουργεί ένα πλαίσιο για κιναισθητικό διάλογο, το λεξιλόγιο της επικοινωνίας που στηρίζεται στη σύνδεση και στο βίωμα του εαυτού με τον άλλο.
- τεχνικές που επιτρέπουν στον χορευτή να αιωρείται πιο εύκολα καθώς στηρίζεται, δεξιότητες που υποστηρίζουν την κίνηση με ροή στα πάνω επίπεδα(κύλισμα και αιώρηση στους ώμους που έρχεται με φυσικό τρόπο, μοχλοί στήριξης, δυναμικές πτώσεις με ορμή, πηδήματα, η εξισορρόπηση των δυνάμεων).
- πώς μπορούμε να αλλάξουμε δημιουργικά ασφαλείς και προκαθορισμένους τρόπους αντίδρασης ή/και ανταπόκρισης στην κίνηση;
- το CI. Ο αυτοσχεδιασμός και η σκηνική παρουσία
Το CI αποσκοπεί στη ρευστή και στην τρισδιάστατη κίνηση όπου η διαδρομή της ξεδιπλώνεται διαδοχικά στο σώμα με οργανικό και λειτουργικό τρόπο. Ο χορευτής ελίσσεται εύκολα αλλάζοντας επίπεδα, τρόπους στήριξης, ρυθμό, δυναμική, κατευθύνσεις. Η κάθε επιλογή στηρίζεται στις δομές και στους συσχετισμούς των δυνάμεων που ενυπάρχουν στο κάθε σώμα και επηρεάζεται από τη σωματική μας αυτοσυνειδησία. Μέσα από την παραπάνω διαδικασία, ο αυτοσχεδιασμός μας δίνει την ευκαιρία να γνωρίσουμε κάποιες από τις ασυνείδητες διεργασίες που καθορίζουν τις επιλογές μας. Η επαφή που στηρίζεται στην έρευνα, στην περιέργεια και στο παιχνίδι διευρύνει τις εκφραστικές μας δυνατότητες. Ο χορός γίνεται συναρπαστικός, αποκτά «νόημα», δίνοντας χώρο στο καινούργιο, στην αλλαγή, στη μετουσίωση.
Χριστίνα Κλεισιούνη
«Μια νέα πρακτική στο χορό»: Steve Paxton
Γράφει η Melinda Buckwalter στο βιβλίο “Composing while dancing, an improviser’s companion”
Μετάφραση στα ελληνικά, Χριστίνα Κλεισιούνη
Ο Steve Paxton προτείνει να θεωρήσουμε τη συνεργασία ανάμεσα στον αυτοσχεδιασμό και στο προκαθορισμένο υλικό ως έναν διάλογο που βρίσκεται διαρκώς σε εξέλιξη. Εκείνος, λέει τα παρακάτω «Η σχέση ανάμεσα στη φόρμα και στον αυτοσχεδιασμό είναι εγγενής. Στην καθημερινή μας ζωή, τα σχέδια (φόρμες δράσης που έχουμε οραματιστεί και προσχεδιάσει), είναι τα πρωταρχικά κίνητρα για πολλά καθήκοντα και εμπλέκονται με στιγμές όπου απρόσμενα γεγονότα απαιτούν ενστικτώδεις ή αντανακλαστικές αντιδράσεις. Τα αθλήματα για παράδειγμα, έχουν συχνά αυστηρούς κανόνες που καθορίζουν τι ακριβώς πρέπει να γίνει και πώς πρέπει να επιτευχθεί ένα αποτέλεσμα με υψηλούς στόχους- παρόλα αυτά, τα σπόρ βασίζονται στον αυτοσχεδιασμό, στο απρόβλεπτο για να «εκτιναχθούν» ψηλά πέρα από τους ορισμούς και τον απόλυτο σχεδιασμό- απίθανες στιγμές ξεσηκώνουν τα πλήθη προκαλώντας φωνές και ενθουσιασμό. Ιδιαίτερα ο χορός και η μουσική, ανάμεσα στις άλλες τέχνες, φυλάσσει ευλαβικά τον αυτοσχεδιασμό μακρυά από τις κλασσικές φόρμες και βασίζεται σε αυτόν ως μέσο για τη δημιουργία νέων σχημάτων, στυλ ή μεθόδων παραγωγής έργων. Σε αυτές τις τέχνες, σε πολλές περιπτώσεις η φόρμα αποσύρεται στο παρασκήνιο και ο αυτοσχεδιασμός αναγνωρίζει τη σχέση με τη φόρμα παραβιάζοντας απλά τους κανόνες. Πέρα από αυτή την «αρνητική» σχέση, υπάρχει η δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε τις μεθόδους του αυτοσχεδιασμού για να ανακαλύψουμε νέες φόρμες όπως είναι το Contact Improvisation…ο αυτοσχεδιασμός που προκύπτει από τους κανόνες ή κανόνες που προκύπτουν από τους αυτοσχεδιασμούς. Η σχέση ανάμεσά τους είναι εγγενής.
......Στον αυτοσχεδιασμό προσπαθούμε να βάλουμε στην άκρη αυτό το καθολικό εργαλείο «που πιστεύει ότι γνωρίζει». Προσπαθούμε να αναγνωρίσουμε το γεγονός πως το σώμα έχει ένα «έμφυτο κάτι» που εμείς δε γνωρίζουμε και δεν μπορούμε να γνωρίζουμε, τι πρόκειται να συμβεί. Χρειάζεται να εμπιστευόμαστε, να βάλουμε στην άκρη τον συνειδητό νου.»
Το Contact Improvisation επινοήθηκε από τον Steve Paxton για τη δημιουργία παράστασης το 1972 και στη συνέχεια αναπτύχθηκε με συνεργάτες, συνιδρυτές της πρακτικής όπως είναι οι: Nancy Stark Smith, Nita Little και Daniel Lepkoff. Πολλοί θεωρούν το CI μία νέα πρακτική στο σύγχρονο χορό. Η επαφή εξελίσσεται σύμφωνα με την διερεύνηση των αντανακλαστικών αντιδράσεων ανάμεσα σε δύο σώματα που μοιράζονται το βάρος μέσα από ένα «σημείο» ή μία επιφάνεια συνεχούς σωματικής επαφής που αλλάζει διαρκώς. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός χορού που αποκαλύπτεται ανάλογα με τον τρόπο που ανταποκρίνεται το σώμα του χορευτή για να επιβιώσει ακολουθώντας τις παραπάνω παραμέτρους. Η πρακτική του CI αντικατοπτρίζει τις αντιδράσεις των αντανακλαστικών έτσι ώστε τόσο οι χορευτές όσο και οι θεατές να παρατηρούν και να μελετούν τις απρόσμενες εξελίξεις του χορού. Αντίθετα με άλλες πρακτικές χορού, στο Contact αντιλαμβανόμαστε ότι όσο πιο πολύ προκαθορίζεται το λεξιλόγιο της φόρμας όπως και οι τεχνικές εκτέλεσης των κινήσεων, τόσο λιγότερο επιτυχής γίνεται η εκπλήρωση, η ικανοποίηση του αρχικού «καθήκοντος» να έχουμε το σώμα εκτός επαγρύπνησης. Οι χορευτές εξοικειώνονται με το να είναι σε επαφή και εκτός επαφής, στο βάρος τους και εκτός βάρους. Σύμφωνα με τις βασικές κινήσεις που προκύπτουν, δημιουργούν ένα χορό σε ροή καθώς διαπραγματεύονται τον τρόπο με τον οποίο θα μετακινηθούν και θα αλλάξουν από τον έναν ελιγμό στον άλλον παίζοντας με τις δυνάμεις που ασκούνται στο σώμα όπως είναι η βαρύτητα, η αντιβαρύτητα, η κεντρομόλος και η φυγόκεντρος. Για να εξουδετερώσουν την τάση να υποπίπτουν σε «οικείες» κινήσεις και αυτόματους μηχανισμούς αντίδρασης, οι χορευτές προκαλούν τα όριά τους χρησιμοποιώντας τα εργαλεία του αυτοσχεδιασμού την κάθε στιγμή στην πρακτική του CI. Η συνεχής αυτή έρευνα, ο τρόπος που ο χορευτής αναζητά την περιοχή του «ανοίκειου» μέσα στο «οικείο» είναι η καρδιά και η ψυχή του Contact. Ο διάλογος που προκύπτει ανάμεσα στην φόρμα και στον αυτοσχεδιασμό γίνεται πιο χειροπιαστός οδηγώντας τους χορευτές σε νέα ύψη που δημιουργούν ρίγη στην σπονδυλική στήλη. Αυτοσχεδιάζοντας, οι χορευτές κινούνται σε ένα πεδίο όπου η σωματική αντίληψη εμπεριέχει το φόβο και τον ενθουσιασμό της απρόβλεπτης κίνησης, το ρίσκο. Αφήνουν έτσι τον εαυτό τους να καθοδηγείται από τις αυθόρμητες παρεμβολές που επιλέγουν να ακολουθήσουν σε σχέση με τους «κανόνες» του CI.
Το Contact Improvisation που συνήθως χορεύεται με βάση το ντουέτο, έχει πλέον αποκτήσει αναγνωρίσιμα στοιχεία της κίνησης – το λεξιλόγιο, δεν βασίζεται στην αισθητική της φόρμας ή της γραμμής όπως παράδειγμα στο μπαλέτο αλλά στην «πλεύση» του σώματος που παίζει συνεχώς με τη βαρύτητα και την πτώση με ασφαλή τρόπο. Για παράδειγμα, κοινά «σχήματα» που προκύπτουν στο CI ονομάζονται 1. “surfing” (όταν το ένα σώμα γλιστρώντας περνάει σταδιακά με όλο του το βάρος πάνω από ένα άλλο σώμα που στρίβει, κυλάει) 2. «Εξισορροπήσεις» – όταν ο ένας χορευτής αποκλίνει από τον άλλον, καθώς κρατιέται σε ισορροπία με οποιοδήποτε άκρο του σώματός του που συνδέεται με ένα άκρο του άλλου. Σε αυτή την περίπτωση η εξισορρόπηση δημιουργείται σύμφωνα με τις δύο δυνάμεις που συναντιούνται ισομερώς ενώ τα σώματα βρίσκονται εκτός κέντρου βάρους. 3. «Το μοίρασμα του βάρους» καθώς οι χορευτές βρίσκονται σε επαφή, κεφάλι με κεφάλι, ή πλάτη με πλάτη. 4. «Σηκώματα» που συμβαίνουν από την επαφή της μίας λεκάνης με την άλλη ή ενός ώμου με μία λεκάνη. 5. «Σπειροειδείς κύκλοι» γύρω από τους ώμους και τον αυχένα του χορευτή που υποστηρίζει την κίνηση.
Από την πρακτική του Contact προκύπτει μία σωματική εκπαίδευση κατά την οποία ο χορευτής αναπτύσσει ιδιαίτερες δεξιότητες που εξυπηρετούν τις αρχές της κίνησης. Οι χορευτές του Contact κινούνται με πιο χαμηλό κέντρο βάρους απ’ ότι είναι συνηθισμένο στον δυτικό «θεατρικό χορό», αναπτύσσουν μία διευρυμένη ικανότητα να αισθάνονται δια μέσω του δέρματος και αυξημένη περιφερική όραση. Ακονίζουν τις δεξιότητές τους παρακολουθώντας σεμινάρια, μαθήματα, συμμετέχοντας σε jam – ανοιχτή συνεύρεση με άλλους χορευτές του CI όπου οι αυτοσχεδιαστές έχουν την ευκαιρία να συναντηθούν με πολλούς διαφορετικούς παρτενέρ και να εξασκηθούν καθώς πειραματίζονται με το απρόσμενο. Το jam προσφέρει έτσι αλληλεπίδραση με παρτενέρ που έχουν διαφορετική ιστορία και εμπειρία. Είναι μία ανοιχτή πηγή για την ανάπτυξη της τεχνικής. Μέσα από την έκθεση σε χορούς με άγνωστους και ανοίκειους χορευτές που έρχονται σε επαφή, τα jam προσφέρουν στους “contacters” την πρόκληση ώστε να παρατηρήσουν και να ακονίσουν τις δεξιότητές τους παίζοντας με την κίνηση.
Ο Steve Paxton έχει αναπτύξει ένα σύστημα εκπαίδευσης της κίνησης που το ονομάζει «Υλικό για την Σπονδυλική στήλη». Η δουλειά αυτή προέκυψε από την έρευνά του στο Contact Improvisation. Στην περιγραφή ενός μαθήματος για ένα σεμινάριο στο Earthdance (USA) ο Paxton λέει: «Ξεκίνησα το 1986 το material for the Spine σαν ένα απλό σύστημα χορού που βασίζεται στην αίσθηση και εξελίχθηκε ως μια αυτό-απεικόνιση (self-imagery) των σκελετικών στοιχείων του κεφαλιού, της σπονδυλικής στήλης και της λεκάνης. Με άλλα λόγια, προτείνω την διερεύνηση του κέντρου του σώματος. Το Υλικό έχει αποσπαστεί από το Contact Improvisation αλλά το Υλικό είναι πιο τεχνικό και διαλογιστικό με έμφαση στην αναπνοή και σε ακριβείς ασκήσεις που εκτελούνται ατομικά. Συνδέσεις μπορεί να παρατηρηθεί ότι υπάρχουν σε συνάρτηση με άλλες τεχνικές χορού και από την κυρίως μη δηλωμένη χρήση της λεκάνης. Το Υλικό για την Σπονδυλική στήλη δεν μπορεί να αποφύγει το υπόλοιπο σώμα: μέχρι τώρα έχει επεκταθεί στα ισχία της λεκάνης και τους μηρούς, τις ωμοπλάτες και τα χέρια».
→ Δες http://www.earthdance.net/programs/paxton10.html