Displaying items by tag: της Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας

Δύο σημαντικά καλλιτεχνικά γεγονότα από δυο καταξιωμένες ελληνίδες χορογράφους πραγματοποιήθηκαν την τελευταία εβδομάδα του Απριλίου στην Αθήνα. Η συμμετοχική εγκατάσταση-εργαστήριο Memorandum Athens Lab της Τζένης Αργυρίου (Ομάδα Amorphy) με στόχο ένα βιωματικό ταξίδι μνήμης σε γεγονότα της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας και η παράσταση Το Στρώμα της Μαρίας Γοργία (Ομάδα Αμάλγαμα) με θέμα τις εκφάνσεις του «ελληνικού» υποκειμένου στα συμφραζόμενα της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Το ελληνικό οικείο, ανοίκειο και φαντασιακό στοιχείο συναντήθηκε σε αυτές τις δράσεις μέσα από μια πανοπτική ματιά στο χρόνο και σε μια προσπάθεια σύνδεσης των ιστορικών αναπαραστάσεων, βιωμάτων και γεγονότων με το παρόν.

Το εργαστήριο της Τζένης Αργυρίου προέκυψε ως προέκταση ενός συνολικότερου εγχειρήματος σε εξέλιξη με στόχο την αφύπνιση της μνήμης και της φαντασιακής της διάστασης από την περίοδο του 1912 και έπειτα. Όπως λέει η ίδια η Αργυρίου: «Σκοπός του project είναι να διερευνήσει τη σύγχυση μεταξύ παρόντος και παρελθόντος, του συλλογικού και του ατομικού, τις πραγματικές και φαντασιακές μνήμες που συνθέτουν το παρόν». Το εγχείρημα αυτό περιλαμβάνει παραστάσεις, εγκαταστάσεις, εργαστήρια, καλλιτεχνικά residencies και αρχειακή έρευνα, και η συγκεκριμένη εγκατάσταση φιλοξενήθηκε στον χώρο του Camp για δέκα ημέρες (19-28. 4) μετά την αισθαντική παράσταση Αφανής Μνήμη της Αργυρίου στα Γρεβενά.

Ο χώρος του Memorandum Athens Lab ήταν ένας χώρος ιδεών, δοκιμών και συμμετοχής του κόσμου στον οποίο συμμετείχαν μουσικοί, φωτογράφοι, video artists, εικαστικοί, δραματουργοί και σχεδιαστές φωτισμού (Thomas Fourneau, Coti K, Κατερίνα Ευαγγελάκου, Σωτήρης Μπαχτσετζής, Λίλα Σωτηρίου, Βασίλης Γεροδήμου, Αλέξης Χατξηαλεξίου, Ευγένιος Τζαφέστας, Μίλτος Αθανασίου, Αντώνης Νικηφόρος και Νίκος Μακρής). Περιελάμβανε πέντε τόπους δημιουργικής εργασίας: TOPOS I - THINKING - ένα τραπέζι με βιβλία και laptop για έρευνα και διάλογο καθώς και ένα pinboard στο οποίο συμμετέχοντες από το κοινό σημείωναν κάποια συμβάντα από προηγούμενες περιόδους που ενθυμούνταν οι ίδιοι ή είχαν ακούσει από ιστορίες κοντινών τους προσώπων. TOPOS II - INTERVIEWS - όπου βιντεοσκοπήθηκαν συνεντεύξεις με τους ποιητές Κώστα Καναβούρη και Γιώργο Χουλιάρα, τους συγγραφείς Βαγγέλη Ραπτόπουλο και Μανώλη Ανδριωτάκη, τον καθηγητή φιλοσοφίας Διονύση Καββαθά, τον εικαστικό Κώστα Τσόλη και τις ιστορικούς τέχνης Ελεάννα Βλάχου και Βίκυ Θεοδωροπούλου. Οι ερωτώμενοι καλέστηκαν από την χορογράφο να ανασύρουν και να μοιραστούν τις βιωματικές τους εμπειρίες από περιόδους όπως ο ελληνικός εμφύλιος. TOPOS III- DOCUMENTARY ROOM όπου προβλήθηκαν τα ντοκιμαντέρ Ενα Αργοπορημένο Ευχαριστώ σε σκηνοθεσία Ηλία Γιαννάκη από το ΑΣΚΙ, Εμείς οι Έλληνες επεισόδιο 11 σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάκου από το Σκαϊ και το Νεοναζί: Το ολοκαύτωμα της μνήμης σε σκηνοθεσία Στέλιου Κούλογλου.

Το TOPOS IV STAGE & CHORUS/ORCHESTRA ήταν μια απόπειρα δημιουργίας μιας εγκατάστασης που λειτουργούσε ως συμμετοχικό μουσικό όργανο και ταυτόχρονα οπτικό μηχανισμό. Η εγκατάσταση περιελάμβανε προβολές φωτογραφιών (κάποιες από τις οποίες είχαν προσφερθεί από το κοινό) με τις οποίες οι συμμετέχοντες έρχονταν σε επαφή χωρίς να γνωρίζουν εξ αρχής το περιεχόμενο, συνθέτοντας στιγμιαία την δική τους αυθόρμητη βιωματική ιστορία. Η προβολή των φωτογραφιών αυτών συνδυάστηκε επίσης με την performance χορευτών σε ένα παιχνίδι με τις σκιές και τον φωτισμό πίσω από τις φωτογραφίες, συνδέοντας νοερά την ατμόσφαιρα των φωτογραφιών με το σήμερα. Το κοινό μπορούσε επίσης να αγγίξει τις χορδές στο πίσω μέρος των προβολών που επικοινωνούσαν με έναν ενισχυτή, λειτουργώντας σαν ένα πρωτότυπο μουσικό όργανο ενεργοποιώντας τις οπτικοακουστικές αισθήσεις και τις μνήμες. Τέλος το TOPOS V - SHADOWS όπου δοκιμάστηκε η βιντεοσκόπηση σκιών του κοινού με στόχο την εμπλοκή των σκιών αυτών σε φωτογραφίες της ελληνικής ιστορίας.

Έτσι η Τζένη Αργυρίου, εκτός από τις χορευτικές της παραστάσεις επιδιώκει μέσα από αυτές τις διαδραστικές συναντήσεις με αντικείμενα και θρύμματα μνήμης να επανασυνδέσει το τότε με το τώρα, να ανοίξει μια σχισμή στο παρελθόν και να ανασύρει τις βιωμένες ή φαντασιακές εικόνες του από τα βάθη της λήθης. Να το φωταγωγήσει και να το αναδιανείμει εκ νέου και διαμέσου αυτού να δραστηριοποιήσει το συλλογικό ασυνείδητο μέσω μιας συναισθητηριακής αφύπνισης της θραυσματικής μνήμης. Σε μια ντελεζιανή οπτική, η Αργυρίου εν τέλει μεταχειρίζεται τη μνήμη όχι σαν παλινδρόμηση ή οπισθοδρόμηση στο παρελθόν, αλλά σαν μια δημιουργική, αποτοπικοποιημένη διαδικασία ανασυγκρότησης του υποκειμένου. Η μνήμη παρεμβαίνει, ανασχηματίζει και εντείνει τα συναισθήματα ανοίγοντας καινούργιους δρόμους μέσα από την σύνθεση των στιγμών του παρελθόντος ενισχυμένα με στρώσεις του παρόντος. Το Memorandum ως μια μνημονική παρακαταθήκη στοχεύει να μας καταστήσει αναστοχαστικούς δρώντες-δέκτες και να μας φέρει πιο κοντά στην παρορμητική ατομική επανασύνθεση ενός συλλογικού παρελθόντος.

Η επιτυχημένη δράση θα συνεχιστεί με μία παράσταση χορού και πολυμέσων στην Μασσαλία στις 22-24 Νοεμβρίου του 2013 κατά τη διάρκεια της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 2013, σε παραγωγή της ομάδας Amorphy.Org και σε συμπαραγωγή των Theatre de Bernardines, O Espaco de Tempo και άλλων. Για τη δημιουργία του έργου έλληνες, γάλλοι, γερμανοί και πορτογάλοι καλλιτέχνες αλλά και ιδρύματα-καλλιτεχνικοί φορείς από διάφορες χώρες έχουν ήδη αρχίσει να συνεργάζονται. Ο συμμετοχικός χαρακτήρας του εγχειρήματος αυτού αντικατοπτρίζεται και στην χρηματοδότηση του μέσω crowdfunding που σκοπεύει να ξεκινήσει στα τέλη Μαΐου. Έχει σχεδόν ολοκληρωθεί και η ιστοσελίδα www.memorandum.gr με λεπτομερείς πληροφορίες, ανακοινώσεις, οπτικοακουστικό υλικό οπού θα μπορεί κανείς να ενημερώνεται για την εξέλιξη του project και τις ευκαιρίες ενεργής ανάμειξής του σε αυτό.

Η Μαρία Γοργία για τρεις ημέρες (26-28 Απριλίου) στο θέατρο Χυτήριο επιχείρησε από ένα άλλο παράθυρο, ένα παράδοξο και άκρως εξονυχιστικό τετ-α-τετ με την ιστορία της νεότερης Ελλάδας, τις αναπαραστάσεις και τις βιώσεις της ελληνικότητας. Μέσα από μια γκροτέσκα και μυστηριακή performance του Φαουστικού Σταύρου Αποστολάτου, παρουσιάζει στο κοινό μια αποδόμηση του (ανδρικού) ελληνικού εαυτού, απεικονίζοντας συμβολικά και αλληγορικά το ελληνικό στοιχείο και την ανάπτυξη της ελληνικής ιδιοσυγκρασίας μέσα από τη σχέση του performer με ένα στρώμα. Ο Αποστολάτος, μεταμορφώνεται σταδιακά από τον ταπεινό πρωτόγονο έλληνα σε έναν εξευγενισμένο δυτικόφιλο άνθρωπο-πολίτη, συγκροτώντας μια κατακερματισμένη – τόσο γκροτέσκα όσο και σκοτεινή – προσωπικότητα που δεν διστάζει όπως ο Φάουστ να πουλήσει την ψυχή του στον Διάβολο για να αποκτήσει τα οφέλη που του προσφέρονται από τις Μεγάλες Δυνάμεις. Το στρώμα βρίσκεται εκεί ως ευμετάβλητη πρώτη ύλη για να μετατραπεί αναλόγως με αυτές τις διαστάσεις που λαμβάνει η συγκρότηση του ελληνικού υποκειμένου σε διάφορες ιστορικές περιόδους από το 1827 και έπειτα. Το ελληνικό στοιχείο φωτίζεται μέσα από μια ματιά στο χρόνο και η Γοργία μας εκπλήσσει αναπάντεχα με την παράταιρη Φαουστική και βιβλική φυσιογνωμία του Αποστολάκη… Στη θέση της θα περίμενε κανείς το αναμενόμενο. Να είχε επιλέξει μια περισσότερο χαρακτηριστική λαϊκή φιγούρα.

Αρχικά ο Έλληνας σκιαγραφείται ως ένας τρομαγμένος, ασήμαντος τύπος που ζει από αυτό που παράγει άμεσα και από αυτό που καλλιεργεί. Το στρώμα γίνεται το έδαφος για την φύτευση πατάτας και ελαιοδέντρων όμως ο ταπεινός πρωταγωνιστής γρήγορα αλλάζει στάση κερδίζοντας τα πρώτα του χρήματα. Εξαιρετική ήταν η μινιμαλιστική σύλληψη της Γοργία με την ενίσχυση της και από τον φωτισμό, όπου ο Αποστολάκης αναλαμβάνει τον καθαρισμό της πατάτας ενώ τα κέρματα από τον κόπο του διασπείρονται επάνω στο στρώμα, προμηνύοντας την μεταλλαγή του. Ο Έλληνας αρχίζει να υιοθετεί τους «καλούς» δυτικούς τρόπους, να προσδοκά την πολυτέλεια και την επιφανειακή τυπολατρική ευγένεια ξεχνώντας προς στιγμήν την παρελθοντική του ακατέργαστη ποιότητα. Εξευγενίζεται και αποκτά μια δεύτερη φύση. Ταυτόχρονα διαμορφώνει και έναν κυρίαρχο ιδεότυπο, αυτόν του γλεντζέ και του «εξυπνάκια». Σε αυτές τις ιδιότητες θα μπορούσε να είχε δοθεί ενδεχομένως και περισσότερη έμφαση μιας και αποτελούν ένα ισχυρό υπόδειγμα για τις δεκαετίες που θα ακολουθήσουν. «Αυτό που με κολακεύει περισσότερο είναι να μείνω στην μνήμη των άλλων» λέει ο Αποστολάκης και με αυτή του την δήλωση σηματοδοτεί την στροφή προς τον ατομικισμό, υπό την ξενική επιρροή.

Το κλίμα αλλάζει με το καφέ σακάκι που φορά και η ατμόσφαιρα γίνεται πιο μυστηριακή, θυμίζοντας το Όνομα του Ρόδου του Umberto Eco, όπου κάτι τρομερό μοιάζει να ελλοχεύει πίσω από τα ανήσυχα βλέμματα του. Σε αυτό το σημείο η θρησκειολαγνεία του Έλληνα κάνει την εμφάνιση της και έρχεται στο προσκήνιο. Πολύ γρήγορα η χώρα πτωχεύει και τα πράγματα άξαφνα φαίνεται να γυρίζουν προς τα πίσω. Τα καμπανάκια από τα πρόβατα στο σουρεαλιστικό βίντεο που προβάλλεται μαρτυρούν αυτήν την επιστροφή στην λαϊκότητα και στην πρωτόλεια επαρχιώτικη νοοτροπία. Ένας λύκος εμφανίζεται για να σημάνει την έναρξη του ελληνικού εμφυλίου και το στρώμα γίνεται αυτή τη φορά ένα έδαφος μάχης με πολύχρωμα μικρά στρατιωτάκια στην κορυφή του που καταπίνονται από τον Αποστολάκη.

Το στρώμα στην αφαιρετική ματιά της Γοργία είναι ένας καμβάς που τροποποιείται και προσαρμόζεται διαρκώς στα ιστορικά γεγονότα. Μετουσιώνει τα υπαρκτά, σημαίνοντα στοιχεία της κάθε εποχής αλλά ταυτόχρονα λειτουργεί και ως μεταφορά για διάφορες εννοιολογικές τοποθετήσεις, πλαταίνει, συρρικνώνεται και κακοποιείται, αλλά χρησιμοποιείται και σαν προβολή των συναισθηματικών και χωρικών ορίων του ήρωα.  Η μουσική της παράστασης ακολουθεί και αυτή τις ιστορικές περιόδους ενίοτε με ευρωπαϊκά βαλς και με μουσική αντίστοιχη ανά τις εποχές (π.χ ελληνικό ρεπερτόριο δεκαετίας 30).

Η ένταση της παράστασης κορυφώνεται ωστόσο μετά τον εμφύλιο. Το γκροτέσκο στοιχείο ενισχύεται με ένα διασκεδαστικό, κατά το ήμισυ, drag queen show του πρωταγωνιστή καθώς σωματοποιεί την χιτλερική φωνή του Παπαδόπουλου φτάνοντας μας στην εποχή της δικτατορίας. Με αποχρώσεις λεπτού χιούμορ η πλοκή κινήθηκε προς την πρόσφατη ηγεμονική περίοδο του ΠΑΣΟΚ και της εναλλασσόμενης και συνδιαλλαζόμενης εξουσίας του με το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας. Η αλληγορική μεταφορά γίνεται με πράσινα, μπλε και ροζ μπαλόνια που εξανεμίζονται από τον Αποστολάκη με κωμικό τρόπο στον αέρα καθώς υιοθετεί το λεξιλόγιο πολιτικών προσώπων όπως του Ανδρέα Παπανδρέου. Και είναι το ροζ μπαλόνι της αριστερής μας παράταξης που ξεφουσκώνει με τον κωμικότερο τρόπο. Αυτή τη φορά βλέπουμε το στρώμα να μετατρέπεται σε πολιτικό βάθρο ή να γεμίζει από τεχνολογικά αντικείμενα, τηλέφωνα και υπολογιστές παραπέμποντας μας στην έντονη γραφειοκρατία της Ελλάδας των δυο τελευταίων δεκαετιών.

Το τέλος έρχεται δυναμικά, με την περιγραφή της τωρινής κατάστασης υπό τους ήχους των διακηρύξεων των τελευταίων πολιτικών μας. Υπόκωφοι ήχοι μπλεγμένοι με αγχωτικούς θορύβους συνθέτουν το σκηνικό της βίαιης μεγαλούπολης της δικής μας εποχής. Τα κουδουνίσματα των προβάτων συγχωνευμένα με τους θορύβους και τις διακηρύξεις μοιάζουν αυτή την φορά σαν ερινύες που περικυκλώνουν την φιγούρα του Αποστολάκη. Εκείνος συνεχίζει επ’ άπειρον να κάθεται στην καρέκλα του επάνω στο στρώμα και να διαβάζει με αδιαφορία, ηλιθιότητα, κυνισμό και απάθεια την εφημερίδα του ενώ βρίσκεται ζωσμένος από φλόγες που ολοένα τον πλησιάζουν. Στρώμα, καρέκλα και εαυτός γίνονται ένα για να πυρποληθούν από τις φλόγες. Ο σύγχρονος «πολιτισμένος», «αστικός», «δυτικοποιημένος», «ευρωπαίος» νέο-έλληνας δεν θα είναι ποτέ πια αθώος και μάλλον… αποδέχεται παθητικά την μοίρα του.

Πολλά συγχαρητήρια στην Μαρία Γοργία για αυτήν την δύσκολη συναρμολόγηση ανταποκρινόμενη στην νέα τάξη των κοινωνικοπολιτικών συνθηκών μέσα από μια ματιά στο παρελθόν, δίνοντας την δική της χροιά και αγγίζοντας βαθιά μια συλλογική αφήγηση της ελληνικότητας. Η εξισορρόπηση και διασύνδεση της προσωπικής της καλλιτεχνικής ματιάς με ένα ευρύτερο κοινωνικο-πολιτικό γίγνεσθαι ευχόμαστε να συνεχιστεί. Αναμένουμε με αγωνία τα επόμενα της project με επίκεντρο την ζωή των σύγχρονων πρεκάριων (precaires), μια ζωή της επισφάλειας που προορίζεται να στοιχειώσει το μέλλον. Πολλά συγχαρητήρια και στον εξαιρετικό performer αυτής της παράστασης, Σταύρο Αποστολάτο, που αποτύπωσε τόσο περίτεχνα τις ενδόμυχες πτυχές του Έλληνα και της ψυχοσύνθεσης του ανά τις εποχές συγκροτώντας ένα συμπαγές σύνολο εθνοτικών ιδιοτήτων, μέσα από την προσωπική του σωματική έξη και ιδιοσυγκρασία σε αυτή την πολύπλευρη, εκκεντρική, άμεση σωματικότητα και στην συναισθαντική του σχέση με το στρώμα.

Ναταλία Κουτσούγερα

2013-05-12

Δύο σημαντικά καλλιτεχνικά γεγονότα από δυο καταξιωμένες ελληνίδες χορογράφους πραγματοποιήθηκαν την τελευταία εβδομάδα του Απριλίου στην Αθήνα. Η συμμετοχική εγκατάσταση-εργαστήριο Memorandum Athens Lab της Τζένης Αργυρίου (Ομάδα Amorphy) με στόχο ένα βιωματικό ταξίδι μνήμης σε γεγονότα της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας και η παράσταση Το Στρώμα της Μαρίας Γοργία (Ομάδα Αμάλγαμα) με θέμα τις εκφάνσεις του «ελληνικού» υποκειμένου στα συμφραζόμενα της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Το ελληνικό οικείο, ανοίκειο και φαντασιακό στοιχείο συναντήθηκε σε αυτές τις δράσεις μέσα από μια πανοπτική ματιά στο χρόνο και σε μια προσπάθεια σύνδεσης των ιστορικών αναπαραστάσεων, βιωμάτων και γεγονότων με το παρόν.

Το εργαστήριο της Τζένης Αργυρίου προέκυψε ως προέκταση ενός συνολικότερου εγχειρήματος σε εξέλιξη με στόχο την αφύπνιση της μνήμης και της φαντασιακής της διάστασης από την περίοδο του 1912 και έπειτα. Όπως λέει η ίδια η Αργυρίου: «Σκοπός του project είναι να διερευνήσει τη σύγχυση μεταξύ παρόντος και παρελθόντος, του συλλογικού και του ατομικού, τις πραγματικές και φαντασιακές μνήμες που συνθέτουν το παρόν». Το εγχείρημα αυτό περιλαμβάνει παραστάσεις, εγκαταστάσεις, εργαστήρια, καλλιτεχνικά residencies και αρχειακή έρευνα, και η συγκεκριμένη εγκατάσταση φιλοξενήθηκε στον χώρο του Camp για δέκα ημέρες (19-28. 4) μετά την αισθαντική παράσταση Αφανής Μνήμη της Αργυρίου στα Γρεβενά.

Ο χώρος του Memorandum Athens Lab ήταν ένας χώρος ιδεών, δοκιμών και συμμετοχής του κόσμου στον οποίο συμμετείχαν μουσικοί, φωτογράφοι, video artists, εικαστικοί, δραματουργοί και σχεδιαστές φωτισμού (Thomas Fourneau, Coti K, Κατερίνα Ευαγγελάκου, Σωτήρης Μπαχτσετζής, Λίλα Σωτηρίου, Βασίλης Γεροδήμου, Αλέξης Χατξηαλεξίου, Ευγένιος Τζαφέστας, Μίλτος Αθανασίου, Αντώνης Νικηφόρος και Νίκος Μακρής). Περιελάμβανε πέντε τόπους δημιουργικής εργασίας: TOPOS I - THINKING - ένα τραπέζι με βιβλία και laptop για έρευνα και διάλογο καθώς και ένα pinboard στο οποίο συμμετέχοντες από το κοινό σημείωναν κάποια συμβάντα από προηγούμενες περιόδους που ενθυμούνταν οι ίδιοι ή είχαν ακούσει από ιστορίες κοντινών τους προσώπων. TOPOS II - INTERVIEWS - όπου βιντεοσκοπήθηκαν συνεντεύξεις με τους ποιητές Κώστα Καναβούρη και Γιώργο Χουλιάρα, τους συγγραφείς Βαγγέλη Ραπτόπουλο και Μανώλη Ανδριωτάκη, τον καθηγητή φιλοσοφίας Διονύση Καββαθά, τον εικαστικό Κώστα Τσόλη και τις ιστορικούς τέχνης Ελεάννα Βλάχου και Βίκυ Θεοδωροπούλου. Οι ερωτώμενοι καλέστηκαν από την χορογράφο να ανασύρουν και να μοιραστούν τις βιωματικές τους εμπειρίες από περιόδους όπως ο ελληνικός εμφύλιος. TOPOS III- DOCUMENTARY ROOM όπου προβλήθηκαν τα ντοκιμαντέρ Ενα Αργοπορημένο Ευχαριστώ σε σκηνοθεσία Ηλία Γιαννάκη από το ΑΣΚΙ, Εμείς οι Έλληνες επεισόδιο 11 σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάκου από το Σκαϊ και το Νεοναζί: Το ολοκαύτωμα της μνήμης σε σκηνοθεσία Στέλιου Κούλογλου.

Το TOPOS IV STAGE & CHORUS/ORCHESTRA ήταν μια απόπειρα δημιουργίας μιας εγκατάστασης που λειτουργούσε ως συμμετοχικό μουσικό όργανο και ταυτόχρονα οπτικό μηχανισμό. Η εγκατάσταση περιελάμβανε προβολές φωτογραφιών (κάποιες από τις οποίες είχαν προσφερθεί από το κοινό) με τις οποίες οι συμμετέχοντες έρχονταν σε επαφή χωρίς να γνωρίζουν εξ αρχής το περιεχόμενο, συνθέτοντας στιγμιαία την δική τους αυθόρμητη βιωματική ιστορία. Η προβολή των φωτογραφιών αυτών συνδυάστηκε επίσης με την performance χορευτών σε ένα παιχνίδι με τις σκιές και τον φωτισμό πίσω από τις φωτογραφίες, συνδέοντας νοερά την ατμόσφαιρα των φωτογραφιών με το σήμερα. Το κοινό μπορούσε επίσης να αγγίξει τις χορδές στο πίσω μέρος των προβολών που επικοινωνούσαν με έναν ενισχυτή, λειτουργώντας σαν ένα πρωτότυπο μουσικό όργανο ενεργοποιώντας τις οπτικοακουστικές αισθήσεις και τις μνήμες. Τέλος το TOPOS V - SHADOWS όπου δοκιμάστηκε η βιντεοσκόπηση σκιών του κοινού με στόχο την εμπλοκή των σκιών αυτών σε φωτογραφίες της ελληνικής ιστορίας.

Έτσι η Τζένη Αργυρίου, εκτός από τις χορευτικές της παραστάσεις επιδιώκει μέσα από αυτές τις διαδραστικές συναντήσεις με αντικείμενα και θρύμματα μνήμης να επανασυνδέσει το τότε με το τώρα, να ανοίξει μια σχισμή στο παρελθόν και να ανασύρει τις βιωμένες ή φαντασιακές εικόνες του από τα βάθη της λήθης. Να το φωταγωγήσει και να το αναδιανείμει εκ νέου και διαμέσου αυτού να δραστηριοποιήσει το συλλογικό ασυνείδητο μέσω μιας συναισθητηριακής αφύπνισης της θραυσματικής μνήμης. Σε μια ντελεζιανή οπτική, η Αργυρίου εν τέλει μεταχειρίζεται τη μνήμη όχι σαν παλινδρόμηση ή οπισθοδρόμηση στο παρελθόν, αλλά σαν μια δημιουργική, αποτοπικοποιημένη διαδικασία ανασυγκρότησης του υποκειμένου. Η μνήμη παρεμβαίνει, ανασχηματίζει και εντείνει τα συναισθήματα ανοίγοντας καινούργιους δρόμους μέσα από την σύνθεση των στιγμών του παρελθόντος ενισχυμένα με στρώσεις του παρόντος. Το Memorandum ως μια μνημονική παρακαταθήκη στοχεύει να μας καταστήσει αναστοχαστικούς δρώντες-δέκτες και να μας φέρει πιο κοντά στην παρορμητική ατομική επανασύνθεση ενός συλλογικού παρελθόντος.

Η επιτυχημένη δράση θα συνεχιστεί με μία παράσταση χορού και πολυμέσων στην Μασσαλία στις 22-24 Νοεμβρίου του 2013 κατά τη διάρκεια της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 2013, σε παραγωγή της ομάδας Amorphy.Org και σε συμπαραγωγή των Theatre de Bernardines, O Espaco de Tempo και άλλων. Για τη δημιουργία του έργου έλληνες, γάλλοι, γερμανοί και πορτογάλοι καλλιτέχνες αλλά και ιδρύματα-καλλιτεχνικοί φορείς από διάφορες χώρες έχουν ήδη αρχίσει να συνεργάζονται. Ο συμμετοχικός χαρακτήρας του εγχειρήματος αυτού αντικατοπτρίζεται και στην χρηματοδότηση του μέσω crowdfunding που σκοπεύει να ξεκινήσει στα τέλη Μαΐου. Έχει σχεδόν ολοκληρωθεί και η ιστοσελίδα www.memorandum.gr με λεπτομερείς πληροφορίες, ανακοινώσεις, οπτικοακουστικό υλικό οπού θα μπορεί κανείς να ενημερώνεται για την εξέλιξη του project και τις ευκαιρίες ενεργής ανάμειξής του σε αυτό.

Η Μαρία Γοργία για τρεις ημέρες (26-28 Απριλίου) στο θέατρο Χυτήριο επιχείρησε από ένα άλλο παράθυρο, ένα παράδοξο και άκρως εξονυχιστικό τετ-α-τετ με την ιστορία της νεότερης Ελλάδας, τις αναπαραστάσεις και τις βιώσεις της ελληνικότητας. Μέσα από μια γκροτέσκα και μυστηριακή performance του Φαουστικού Σταύρου Αποστολάτου, παρουσιάζει στο κοινό μια αποδόμηση του (ανδρικού) ελληνικού εαυτού, απεικονίζοντας συμβολικά και αλληγορικά το ελληνικό στοιχείο και την ανάπτυξη της ελληνικής ιδιοσυγκρασίας μέσα από τη σχέση του performer με ένα στρώμα. Ο Αποστολάτος, μεταμορφώνεται σταδιακά από τον ταπεινό πρωτόγονο έλληνα σε έναν εξευγενισμένο δυτικόφιλο άνθρωπο-πολίτη, συγκροτώντας μια κατακερματισμένη – τόσο γκροτέσκα όσο και σκοτεινή – προσωπικότητα που δεν διστάζει όπως ο Φάουστ να πουλήσει την ψυχή του στον Διάβολο για να αποκτήσει τα οφέλη που του προσφέρονται από τις Μεγάλες Δυνάμεις. Το στρώμα βρίσκεται εκεί ως ευμετάβλητη πρώτη ύλη για να μετατραπεί αναλόγως με αυτές τις διαστάσεις που λαμβάνει η συγκρότηση του ελληνικού υποκειμένου σε διάφορες ιστορικές περιόδους από το 1827 και έπειτα. Το ελληνικό στοιχείο φωτίζεται μέσα από μια ματιά στο χρόνο και η Γοργία μας εκπλήσσει αναπάντεχα με την παράταιρη Φαουστική και βιβλική φυσιογνωμία του Αποστολάκη… Στη θέση της θα περίμενε κανείς το αναμενόμενο. Να είχε επιλέξει μια περισσότερο χαρακτηριστική λαϊκή φιγούρα.

Αρχικά ο Έλληνας σκιαγραφείται ως ένας τρομαγμένος, ασήμαντος τύπος που ζει από αυτό που παράγει άμεσα και από αυτό που καλλιεργεί. Το στρώμα γίνεται το έδαφος για την φύτευση πατάτας και ελαιοδέντρων όμως ο ταπεινός πρωταγωνιστής γρήγορα αλλάζει στάση κερδίζοντας τα πρώτα του χρήματα. Εξαιρετική ήταν η μινιμαλιστική σύλληψη της Γοργία με την ενίσχυση της και από τον φωτισμό, όπου ο Αποστολάκης αναλαμβάνει τον καθαρισμό της πατάτας ενώ τα κέρματα από τον κόπο του διασπείρονται επάνω στο στρώμα, προμηνύοντας την μεταλλαγή του. Ο Έλληνας αρχίζει να υιοθετεί τους «καλούς» δυτικούς τρόπους, να προσδοκά την πολυτέλεια και την επιφανειακή τυπολατρική ευγένεια ξεχνώντας προς στιγμήν την παρελθοντική του ακατέργαστη ποιότητα. Εξευγενίζεται και αποκτά μια δεύτερη φύση. Ταυτόχρονα διαμορφώνει και έναν κυρίαρχο ιδεότυπο, αυτόν του γλεντζέ και του «εξυπνάκια». Σε αυτές τις ιδιότητες θα μπορούσε να είχε δοθεί ενδεχομένως και περισσότερη έμφαση μιας και αποτελούν ένα ισχυρό υπόδειγμα για τις δεκαετίες που θα ακολουθήσουν. «Αυτό που με κολακεύει περισσότερο είναι να μείνω στην μνήμη των άλλων» λέει ο Αποστολάκης και με αυτή του την δήλωση σηματοδοτεί την στροφή προς τον ατομικισμό, υπό την ξενική επιρροή.

Το κλίμα αλλάζει με το καφέ σακάκι που φορά και η ατμόσφαιρα γίνεται πιο μυστηριακή, θυμίζοντας το Όνομα του Ρόδου του Umberto Eco, όπου κάτι τρομερό μοιάζει να ελλοχεύει πίσω από τα ανήσυχα βλέμματα του. Σε αυτό το σημείο η θρησκειολαγνεία του Έλληνα κάνει την εμφάνιση της και έρχεται στο προσκήνιο. Πολύ γρήγορα η χώρα πτωχεύει και τα πράγματα άξαφνα φαίνεται να γυρίζουν προς τα πίσω. Τα καμπανάκια από τα πρόβατα στο σουρεαλιστικό βίντεο που προβάλλεται μαρτυρούν αυτήν την επιστροφή στην λαϊκότητα και στην πρωτόλεια επαρχιώτικη νοοτροπία. Ένας λύκος εμφανίζεται για να σημάνει την έναρξη του ελληνικού εμφυλίου και το στρώμα γίνεται αυτή τη φορά ένα έδαφος μάχης με πολύχρωμα μικρά στρατιωτάκια στην κορυφή του που καταπίνονται από τον Αποστολάκη.

Το στρώμα στην αφαιρετική ματιά της Γοργία είναι ένας καμβάς που τροποποιείται και προσαρμόζεται διαρκώς στα ιστορικά γεγονότα. Μετουσιώνει τα υπαρκτά, σημαίνοντα στοιχεία της κάθε εποχής αλλά ταυτόχρονα λειτουργεί και ως μεταφορά για διάφορες εννοιολογικές τοποθετήσεις, πλαταίνει, συρρικνώνεται και κακοποιείται, αλλά χρησιμοποιείται και σαν προβολή των συναισθηματικών και χωρικών ορίων του ήρωα.  Η μουσική της παράστασης ακολουθεί και αυτή τις ιστορικές περιόδους ενίοτε με ευρωπαϊκά βαλς και με μουσική αντίστοιχη ανά τις εποχές (π.χ ελληνικό ρεπερτόριο δεκαετίας 30).

Η ένταση της παράστασης κορυφώνεται ωστόσο μετά τον εμφύλιο. Το γκροτέσκο στοιχείο ενισχύεται με ένα διασκεδαστικό, κατά το ήμισυ, drag queen show του πρωταγωνιστή καθώς σωματοποιεί την χιτλερική φωνή του Παπαδόπουλου φτάνοντας μας στην εποχή της δικτατορίας. Με αποχρώσεις λεπτού χιούμορ η πλοκή κινήθηκε προς την πρόσφατη ηγεμονική περίοδο του ΠΑΣΟΚ και της εναλλασσόμενης και συνδιαλλαζόμενης εξουσίας του με το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας. Η αλληγορική μεταφορά γίνεται με πράσινα, μπλε και ροζ μπαλόνια που εξανεμίζονται από τον Αποστολάκη με κωμικό τρόπο στον αέρα καθώς υιοθετεί το λεξιλόγιο πολιτικών προσώπων όπως του Ανδρέα Παπανδρέου. Και είναι το ροζ μπαλόνι της αριστερής μας παράταξης που ξεφουσκώνει με τον κωμικότερο τρόπο. Αυτή τη φορά βλέπουμε το στρώμα να μετατρέπεται σε πολιτικό βάθρο ή να γεμίζει από τεχνολογικά αντικείμενα, τηλέφωνα και υπολογιστές παραπέμποντας μας στην έντονη γραφειοκρατία της Ελλάδας των δυο τελευταίων δεκαετιών.

Το τέλος έρχεται δυναμικά, με την περιγραφή της τωρινής κατάστασης υπό τους ήχους των διακηρύξεων των τελευταίων πολιτικών μας. Υπόκωφοι ήχοι μπλεγμένοι με αγχωτικούς θορύβους συνθέτουν το σκηνικό της βίαιης μεγαλούπολης της δικής μας εποχής. Τα κουδουνίσματα των προβάτων συγχωνευμένα με τους θορύβους και τις διακηρύξεις μοιάζουν αυτή την φορά σαν ερινύες που περικυκλώνουν την φιγούρα του Αποστολάκη. Εκείνος συνεχίζει επ’ άπειρον να κάθεται στην καρέκλα του επάνω στο στρώμα και να διαβάζει με αδιαφορία, ηλιθιότητα, κυνισμό και απάθεια την εφημερίδα του ενώ βρίσκεται ζωσμένος από φλόγες που ολοένα τον πλησιάζουν. Στρώμα, καρέκλα και εαυτός γίνονται ένα για να πυρποληθούν από τις φλόγες. Ο σύγχρονος «πολιτισμένος», «αστικός», «δυτικοποιημένος», «ευρωπαίος» νέο-έλληνας δεν θα είναι ποτέ πια αθώος και μάλλον… αποδέχεται παθητικά την μοίρα του.

Πολλά συγχαρητήρια στην Μαρία Γοργία για αυτήν την δύσκολη συναρμολόγηση ανταποκρινόμενη στην νέα τάξη των κοινωνικοπολιτικών συνθηκών μέσα από μια ματιά στο παρελθόν, δίνοντας την δική της χροιά και αγγίζοντας βαθιά μια συλλογική αφήγηση της ελληνικότητας. Η εξισορρόπηση και διασύνδεση της προσωπικής της καλλιτεχνικής ματιάς με ένα ευρύτερο κοινωνικο-πολιτικό γίγνεσθαι ευχόμαστε να συνεχιστεί. Αναμένουμε με αγωνία τα επόμενα της project με επίκεντρο την ζωή των σύγχρονων πρεκάριων (precaires), μια ζωή της επισφάλειας που προορίζεται να στοιχειώσει το μέλλον. Πολλά συγχαρητήρια και στον εξαιρετικό performer αυτής της παράστασης, Σταύρο Αποστολάτο, που αποτύπωσε τόσο περίτεχνα τις ενδόμυχες πτυχές του Έλληνα και της ψυχοσύνθεσης του ανά τις εποχές συγκροτώντας ένα συμπαγές σύνολο εθνοτικών ιδιοτήτων, μέσα από την προσωπική του σωματική έξη και ιδιοσυγκρασία σε αυτή την πολύπλευρη, εκκεντρική, άμεση σωματικότητα και στην συναισθαντική του σχέση με το στρώμα.

Ναταλία Κουτσούγερα

2013-05-12