DV8 Physical Theatre – "John" (Ναταλία Κουτσούγερα)

Μια ιστορία για έναν άνθρωπο που δεν θα έβαζες ποτέ σπίτι σου

Lloyd Newson. Ένας πολυπρισματικός και αμφιλεγόμενος δημιουργός που καθόρισε την πορεία των DV8 από το 1986, δίνοντας ώθηση σε αυτό που ονομάζεται σωματικό θέατρο (physical theatre). Ο ίδιος αποφεύγει πεισματικά να εντάξει απλουστευτικά την πολυδιάστατη και ρευστή δουλειά του στην κατηγορία του σωματικού θεάτρου, το οποίο κατά τη γνώμη του, έρχεται καταχρηστικά να περιγράψει οτιδήποτε δεν εμπίπτει στη φόρμα του κλασικού θεάτρου και του σύγχρονου χορού. Ακόμα και ο όρος χοροθέατρο (dance theatre) φαίνεται να μην τον ικανοποιεί. Στα ετερόκλητα έργα που δημιουργεί μαζί με τα μέλη των DV8 τον έχουμε συνηθίσει να καταπιάνεται με την διαπραγμάτευση πολύ ευαίσθητων και αιχμηρών κοινωνικο-πολιτικών θεμάτων, προκαλώντας με την ωμή ειλικρίνειά του – που υπερβαίνει τον αντικειμενισμό – την κοινή αίσθηση, ανοίγοντας πολυτάραχες συζητήσεις για την πολιτική του τοποθέτηση και το ρόλο του στην καλλιτεχνική και δημόσια σκηνή. Με το πολύ γνωστό έργο του Can we talk about this, που παρουσιάστηκε και στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών (2011), προκάλεσε έντονη αναστάτωση στους αριστερούς κύκλους, ασκώντας κριτική στην ανοχή που δείχνει ο δυτικός κόσμος στην αγριότητα και στην καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων από το Ισλάμ, μέσω της λογοκρισίας και της έλλειψης αντίστροφου διαλόγου. Εξόργισε τους αριστερούς πολέμιούς του, οι οποίοι δεν δίστασαν να τον κατηγορήσουν ακόμα και για ακροδεξιές τάσεις.

Ο ίδιος στη συνέντευξη που παραχώρησε στο Dancetheater.gr (θα δημοσιευθεί σύντομα) γελά, κάπως λυπημένα, για αυτές τις κατηγορίες, δηλώνει απροκάλυπτα «gay» που είχε στο παρελθόν μουσουλμάνους συντρόφους και υποστηρίζει σθεναρά ότι αυτό που προσπαθεί να κάνει είναι να περάσει στην άλλη όχθη και να δει τα πράγματα από ένα πρίσμα ανθρώπινο και προσωπικό, πέρα από κάθε ταμπελοποίηση. Επιδιώκει να μιλά μέσα από τα έργα του περισσότερο σαν απλός ενεργός πολίτης, ο οποίος διακατέχεται από απορίες και αμφιβολίες και η τέχνη του αντανακλά ακριβώς αυτό. Για μια «ανθρώπινη», πολυδιάστατη προσέγγιση στην τέχνη, όπως την οραματίζεται ο Newson, χρειάζεται να μπορεί να διαγνώσει κανείς τις αντιθέσεις, τις αντιφάσεις και τις αντιγνωμίες, όπως και να έχει το θάρρος να μιλήσει ανοιχτά γι αυτές, χωρίς φόβο αλλά με πάθος. Κάτι που υπερβαίνει πολλές φορές τις αξίες μιας στρατευμένης πολιτικά τέχνης.

Αυτή τη φορά ο Lloyd Newson και οι DV8 επανέρχονται στη Στέγη, με μια ακόμη πιο προσωπική δημιουργία, επαναφέροντας το θέμα της σεξουαλικότητας υπό το πρίσμα των σύγχρονων ομοερωτικών πρακτικών (το θέμα της ομοφυλοφιλίας είχαν ήδη θίξει και στο To be Straight with you, 2008-2009), μέσα από το εύθραυστο έργο τους, John. Όπως αναφέρει ο Newson στη συνέντευξη στο Dancetheater.gr, «πρόκειται για την ιστορία ενός περιθωριακού ατόμου που δεν θα ήθελε κανένας να βάλει σπίτι του». Η αρχική έμπνευσή του για το έργο αυτό προήλθε από τον αιφνίδιο θάνατο ενός καλού του φίλου, από καρκίνο. Η απώλειά του, τον έκανε να αναρωτηθεί για το ποια μπορεί να είναι η διέξοδος από το θάνατο, το πένθος και την αυτοκαταστροφή. Η απάντηση ήρθε σχεδόν αυτόματα στο μυαλό του και ήταν ο δρόμος προς το σεξ και την αγάπη. Κάπως έτσι ξεκίνησε η έρευνα για την ερωτική ζωή κάποιων ανδρών και κατέληξε να συγκεντρώσει 50 συνεντεύξεις, όπου τα υποκείμενα της έρευνας απαντούν ειλικρινά για το θέμα του σεξ, του έρωτα και της αγάπης. Ένας από αυτούς ήταν και ο John.

Όπως πάντα ο Newson χρησιμοποιεί τον δυναμικό συνδυασμό του κειμένου και της κίνησης προκειμένου να προσεγγίσει το στόχο του. Πρόκειται για τον χορό, όπως συγκεκριμένα δηλώνει, ανάμεσα στο κείμενο και την κίνηση, απαραίτητη συνθήκη όχι μόνο για μια αυτοτελή χορογραφία, αλλά σε κάθε έκφανση της ανθρώπινης ζωής προκειμένου να διεκπεραιωθεί η επικοινωνία. Επιστρατεύει για ακόμα μια φορά αυτολεξεί αποσπάσματα από τις συνεντεύξεις, τα οποία εμπεριέχουν σκληρή και ωμή γλώσσα, καθώς ενσαρκώνονται από μια κίνηση που άλλοτε μένει πιστή στην αφήγηση και άλλοτε την αποδομεί. Ο καλύτερος χαρακτηρισμός θα ήταν μάλλον, ότι η κίνηση παίζει με την αφήγηση, μέσα από την ενεργοποίηση μιας εναλλακτικής μιμητικής, στο πλαίσιο της οποίας αποκαλύπτεται ένα κρυφό συμβολικό νόημα. Η αφήγηση μοιάζει παράλληλα σαν να διευρύνεται ενώ η συνολική εικόνα που προκύπτει είναι ακόμα πιο διαμπερής.

Η έναρξη του έργου ωστόσο δεν σε προδιαθέτει καθόλου για το κυρίως θέμα, το σεξ και την αγάπη. Αφορά σε μια σκιαγράφηση του προφίλ του John στο πρώτο μέρος, όπου μέσα από την ερμηνεία του πρωταγωνιστή και τη σκληρή working-class προφορά, εξοικειωνόμαστε σταδιακά με την τραυματική ιστορία του ήρωα. Η ταξική εκτός από την έμφυλη διάσταση είναι έντονη σε αυτό το μέρος και αποδίδεται υπέροχα μέσα από μια «υπαρξιστική» χορογραφία όπου η λούμπεν σωματική κίνηση αποτυπώνεται εντυπωσιακά, με έντονες κινήσεις του κεφαλιού, εκτός από την προφορά. Τα βιώματα της κακοποίησης συγγενικών προσώπων του John, η σχέση του με τα βαριά ναρκωτικά, οι επιφανειακές ερωτικές του σχέσεις με τις γυναίκες και οι διαρκείς ρήξεις του με το Νόμο, που τον οδηγούν στην απόρριψή του από την κοινωνία και αντιστοίχως στην απόρριψη της κανονικότητας από εκείνον, εικονοποιούνται μέσα από τη δραματουργική επιτέλεση επάνω σε μια ξύλινη στρογγυλή επιφάνεια, η οποία μετατρέπει το χώρο και το χρόνο καθώς κινείται κυκλικά. Ο έρωτας και το σεξ δεν είναι το κέντρο σε αυτή τη φάση, αλλά η έμφαση στην απόγνωση, στο τραύμα, στο θάνατο, στη βία και στην έντονη αναζήτηση ενός στερεού εδάφους.

Το χιούμορ και οι εύθυμες στιγμές δεν λείπουν από την παράσταση αλλά κορυφώνονται στο δεύτερο μέρος, μέσα από τα γεγονότα σε μια επιχείρηση gay σάουνας, όπου επισκέπτεται μεταξύ άλλων και ο John. Εμπνευσμένος από τις σύγχρονες μορφές σεξουαλικής κοινωνικότητας (σε αυτό συμπεριλαμβάνονται και οι νέες τεχνολογίες) ο Newson με κάθε ειλικρίνεια περιγράφει τις εφήμερες συνευρέσεις των ανδρών στη σάουνα, τις ορμητικές και οργιαστικές σεξουαλικές τελετές τους που αγγίζουν το όριο της παρέκκλισης. Τονίζει την έμφαση στην σάρκα από τους άνδρες, υπό τη μορφή ενός παιχνιδιού με τον εαυτό και τον άλλον, της περιπέτειας, του πειραματισμού και της διαφυγής από την πραγματικότητα. Ο ομοερωτισμός προβάλλεται έτσι ως μια θεραπευτική πρακτική έξω από μια κανονιστική-σοβαρή ορθολογικότητα. Απενοχοποιείται και εξομαλύνεται ακόμα και ο στιγματισμός που προέρχεται από το AIDS αλλά και η ασθένεια γενικότερα. Χαρακτηριστική είναι η πρόταση κάποιου εκ των «σατύρων» που λέει «τώρα που απέκτησα AIDS είναι όπως με τον καρκίνο, δεν φοβάμαι να μην κολλήσω πλέον».

Οι εικόνες του Newson μέσα από τον συμβολικό χώρο της gay σάουνας είναι απολύτως εικαστικές. Οι άνδρες συνυπάρχουν, χορεύουν και αγγίζονται, αναπνέουν μαζί, πάντα εκφέροντας έναν συμβολισμό και όχι απαραίτητα μέσα από την «πραγματική» ή ρεαλιστική επαφή. Αυτή είναι και η μαγεία που μας προσφέρει ο ταλαντούχος χορογράφος, ούτως ώστε η γυμνότητα, η ωμότητα του λόγου και η έντονη επαφή, να μην μας σοκάρουν αλλά να έρχονται φυσικά και να γίνονται αυτόματα απολύτως αποδεκτές. Τόσο οι σωματικότητες των ερμηνευτών, όσο και ο λόγος των συνεντευξιαζόμενων για τον έρωτα και το σεξ αιωρούνται σε μια μεθοριακότητα και επιπλέουν ανάμεσα στην ακατάπαυστη σαρκικότητα και την έντονη συναισθηματικότητα. Η ζωή έξω από τις νόρμες εμφανίζεται έτσι ως μια συνειδητή και υπεύθυνη επιλογή, με τους δικούς της όρους αλλά και τα όριά της, που είναι σίγουρα πιο ανοιχτά και πάντα υπό συζήτηση. Είναι η συνειδητή επιλογή αυτού που αναλαμβάνει το ρίσκο της αποκάλυψης, της διαπόμπευσης ακόμα και της αυτοκαταστροφής, χωρίς απαραίτητα αυτό να προϋποθέτει ή να αναφέρεται σε μια βίαιη διαδικασία. Άλλωστε ο John ποτέ δεν ήταν επί της ουσίας, ο ίδιος βίαιος. Ήταν μάρτυρας της βιαιότητας μιας ολόκληρης κοινωνίας. Και το παράξενο; Παρόλο που ο Newson σε μια πρώτη σκέψη φαίνεται να μας παρέχει μια περιοριστική ματιά προσανατολισμένη στην ανδρική υποκειμενικότητα, διόλου αυτή η γεύση δεν μένει στο τέλος. Το ειδικό αποτελεί παράλληλα και το γενικό, η εξαίρεση αφορά εξίσου την κανονικότητα και το τέλος που επιλέγει να δώσει το αποδεικνύει περίτρανα.

Ο Newson προτιμά να αφήσει το πλήθος και να επιστρέψει στον πολυαγαπημένο του John για να κλείσει την αυλαία με μια ανεπαίσθητη μεταφορά από τη φωνή του πρωταγωνιστή επί σκηνής στη φωνή του «πραγματικού» John. Ο μελαγχολικός του τόνος σφύζει από αισθαντικότητα και δηλώνει απερίφραστα ότι αυτό που αναζητά για τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του είναι μόνο η αγάπη και η τρυφερότητα από έναν άνδρα σύντροφο, καθώς ο ερμηνευτής επί σκηνής ξαπλώνει στο πάτωμα και αναπνέει αργά. Έτσι ο Newson, μεσα από τον John, μας συγκλονίζει με τη δύναμη της ελεύθερης βούλησης, να ξεπεράσει κανείς το τραύμα και να συνεχίσει, μετατρέποντας τη βία σε αποδοχή και αγάπη, αλλά και σε αγωνιστική ανοιχτότητα μπροστά σε οποιαδήποτε ενδεχομενικότητα.

Ναταλία Κουτσόύγερα (Dancetheater.gr)