- Πριν από το μπαλέτο, είχατε αφοσιωθεί στη γυμναστική.
Τελικά την αγάπη σας για την άθληση ποιος σας τη μετέδωσε;
«Η μητέρα μου ήταν καθηγήτρια γυμναστικής και η πρώτη που με πήρε από το χέρι και με οδήγησε σε αυτό το δρόμο.
Σε εκείνη οφείλω το γεγονός ότι συνέδεσα από πολύ μικρή ηλικία τη ζωή μου με την άθληση, την τέχνη,
αλλά και το πάθος να τα υπηρετείς σε ένα υψηλό επίπεδο.
Αλλά κι ο μπαμπάς μου, παρόλο που δεν είχε σχέση, με ενθάρρυνε συνεχώς».
(Σιλβί Γκιλέμ, συνέντευξη, περιοδικό “Επτά” της “E”, 3 /7/ 2011)
Του Παναγιώτη Πετρογιάννη *
Λέμε συχνά πως κάποιες συγκυρίες είναι ευτυχείς, καλότυχες· τα πράγματα συμπίπτουν ευχάριστα. Τον προηγούμενο Σεπτέμβρη, η Donna Krasnow και η Virginia Wilmerding δημοσίευσαν στο ιστολόγιο του International Association of Dance Medicine and Science (*1), τρία κείμενα για ένα θέμα που το θεωρώ ιδιαίτερα σημαντικό, καθοριστικό για την κινητική ανάπτυξη των χορευτών (αλλά και κάθε παιδιού) και για το οποίο ήθελα να γράψω κάτι σχετικό από καιρό. Έτσι, όταν έγινε η πρόταση από τη διεύθυνση του Dancetheater για τη δημιουργία μια μόνιμης στήλης για ζητήματα σχετικά με την υγεία των χορευτών, δέχθηκα με χαρά. Σκέφθηκα πως θα ήταν μια ευχάριστη σύμπτωση να ξεκινήσει αυτή η συνεργασία με ένα κείμενο για το πως συνδέεται η κινητική ανάπτυξη με τους τραυματισμούς, την απόδοση των χορευτών και την διδασκαλία του χορού.
Πυρήνας, κέντρο - λέξεις που απαντούν συχνότατα στον χορό- αυτής της σύνδεσης είναι η εξέταση της κίνησης στα βασικά και θεμελιώδη της στοιχεία: πώς η καλλιέργεια (η ποιότητα) των πιο βασικών κινήσεων και των θεμελιωδών κινητικών προτύπων προσδιορίζει την χορευτική και αθλητική ανέλιξη των παιδιών σε πολλές περιπτώσεις την καριέρα τους.
Υγεία και Χορός
Μέσα από τη στήλη “Υγεία και Χορός” θα έχουμε τη δυνατότητα να παρουσιάζουμε σε τακτά χρονικά διαστήματα, ένα ειδικό θέμα που θα σχετίζεται με τις ανάγκες και την υγεία των χορευτών και σταδιακά να αναπτύξουμε μια σειρά ζητημάτων που η εμπειρία και η έρευνα δείχνουν ότι απασχολούν τους χορευτές.
Η Dance Medicine and Science (η επιστήμη που αντλεί γνώση για το σώμα από τον υψηλό αγωνιστικό αθλητισμό και την αθλητιατρική για να τη μεταφέρει και να την ειδικεύσει στον χορό), την οποία παρουσιάσαμε πριν από μερικά χρόνια στη Synaskisi μέσα από την εργασία “Ο Χορευτής ως Αθλητής”, θα είναι οδηγός μας σε αυτή μας την προσπάθεια. Ένα διαφορετικό θέμα από την διεθνή βιβλιογραφία θα επιλέγεται κάθε φορά και θα μεταφέρεται (όπου εκτενές, με την βοήθεια της μεταφραστικής ομάδας fast-type.gr), σχολιασμένο στη γλώσσα μας. Θα συζητηθούν ζητήματα ανατομίας, εργοφυσιολογίας, προπονητικής, εμβιομηχανικής, εκπαίδευσης, διατροφής, τραυματισμών κ.ά. Σκοπός μας είναι να εξετάσουμε πώς η πρακτική εφαρμογή αυτών των γνώσεων μπορεί να βελτιώσει την απόδοση του σώματος και την ποιότητα της κίνησης των χορευτών. Γι’ αυτό θα προσπαθήσουμε σε ορισμένες περιπτώσεις η παρουσίαση να συνοδεύεται από εκπαιδευτικά βίντεο.
Από τη στάση στην κίνηση
Αν κάποτε είχατε ένα διάστρεμμα, θα παρατηρήσατε πως το σώμα άρχισε να αναπτύσσει ένα διαφορετικό πρότυπο βάδισης και κίνησης (χρησιμοποίηση του ισχίου αντί της ποδοκνημικής), που πιθανά παρέμεινε και μετά την αποκατάσταση της βλάβης από το ίδιο το σώμα (πιο έντονο το φαινόμενο μετά από εγχείρηση). Το ιδιοφυές, κυριολεκτικά, σώμα μας δημιούργησε, μέσα από την επανάληψη, ένα νέο κινητικό πρότυπο (pattern) για λόγους προστασίας και οικονομίας. Αυτό είναι ένα τυπικό παράδειγμα για το πώς το σώμα μαθαίνει (ή ξεμαθαίνει) ακόμη και σε ώριμη ηλικία. Για να ανακτήσουμε το αρχικό, φυσιολογικό πρότυπο, πρέπει να ξαναεκπαιδεύσουμε το σώμα. Πρέπει να ενώσουμε ξανά τις επιμέρους κινήσεις και αυτές να ισούνται με το όλον. Και σε περίπτωση επαναλαμβανόμενων διαστρεμμάτων, να εξετάσουμε αν υπάρχει ένα κινητικό πρότυπο, ένας συνδυασμός κινήσεων δηλαδή, που δυσλειτουργεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε ξεπερνά την ικανότητα του σώματος να μας προφυλάσσει και δημιουργεί τις συνθήκες και του αρχικού τραυματισμού και της υποτροπής. Πρέπει να έχουμε συνεχώς στον νου ότι εξετάζουμε την λειτουργικότητα ενός συνδυασμού κινήσεων (κινητικό πρότυπο) και όχι ενός συγκεκριμένου μυ.
Το πώς το σώμα, από την βρεφική ηλικία ως την ωριμότητα, αναπτύσσεται, μαθαίνει και ελέγχει το βάρος του, αποτελεί το αντικείμενο μελέτης της Κινητικής Συμπεριφοράς και περιλαμβάνει, αντίστοιχα, την Κινητική Ανάπτυξη, την Κινητική Μάθηση και τον Κινητικό Έλεγχο. Η καλλιέργεια της στατικής και δυναμικής ισορροπίας για παράδειγμα, είναι βασικό αντικείμενο της Κινητικής Ανάπτυξης. Τα τρία κύρια στοιχεία της ισορροπίας είναι το οπτικό σύστημα, το αιθουσαίο σύστημα και η ιδιοδεκτικότητα (κιναίσθηση). Ένας δάσκαλος χορού θα μπορούσε να αξιοποιήσει στη δουλειά του τη γνώση ότι τα τρία αυτά συστήματα είναι παρόντα σε ένα παιδί 3-4 ετών, αλλά δεν έχουν αναπτυχθεί ικανοποιητικά πριν από την ηλικία των 7-8 ετών. Έτσι εξηγείται γιατί τα παιδιά μπορούν να κάνουν στροφές καθώς κινούνται στον χώρο ή να τοποθετούν το κεφάλι εκτός άξονα, αλλά δεν μπορούν να τα κάνουν και τα δύο ταυτόχρονα.
Η ιδιοδεκτικότητα, επειδή είναι δεκτική παρέμβασης και βελτίωσης (οντογένεση), παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Το πρώτο συνθετικό «ίδιο» φανερώνει τη συλλογή πληροφοριών μέσα από το ίδιο το σώμα. Οι τένοντες, οι σύνδεσμοι και τα οστά μεταφέρουν πληροφορίες, μέσω του νευρικού συστήματος, στον εγκέφαλο για τη θέση και τη σχέση των αρθρώσεων, τη μυϊκή τάση και τον προσανατολισμό στον χώρο. Η μεταφορά των πληροφοριών είναι κατά κύριο λόγο ασυνείδητη. Δεν σκεφτόμαστε τους μύες μας την ώρα που περπατάμε ή στεκόμαστε. Στην κινητική μας ανάπτυξη “μαθαίνουμε” την κίνηση κυρίως μέσω ασυνείδητων διεργασιών. Πρωτίστως, νιώθουμε την κίνηση.
Ο έλεγχος της στάσης και της ισορροπίας αποτελούν θεμελιώδη στοιχεία της επιτυχίας σε όλες τις μορφές χορού. Όταν σε ένα μάθημα κλασικού χορού παρατηρείται οι μαθητές ή οι μαθήτριες να έχουν την τάση να υπελδορδώνουν στις ασκήσεις της μπάρας (όπως συμβαίνει κατά κόρον), άρα να βρίσκονται εκτός άξονα, και παρά τις συνεχείς προφορικές και απτικές διορθώσεις (και τις εκατοντάδες ώρες χορού) δεν τροποποιείται η λάθος θέση, αυτό δεν οφείλεται σε κάποιου είδους έλλειψη γνώσης ή (εξωτερικής) ανατροφοδότησης. Οι μαθητές, ενώ γνωρίζουν, δε νιώθουν το σώμα τους σωστά. Είναι τότε που πρέπει να επιστρέψουμε και να ξαναεξετάσουμε τα βασικά της κίνησης: τη συναρμογή (*2) και τη λειτουργική σχέση των αρθρώσεων (εικόνα Α, Β).
εικόνα Α. Ιδιαίτερα αναπτυγμένη ευκαμψία στην οσφυϊκή περιοχή…
εικονα Β. ...αλλά αδυναμία διατήρησης ακόμη και της φυσιολογικής λόρδωσης, όταν το κορμός φέρεται προς τα κάτω. Χαρακτηριστική περίπτωση αυξημένης τοπικά ευκαμψίας αλλά ελλιπούς λειτουργικής κινητικότητας. Διακρίνεται και ο ευθιασμός του αριστερού πέλματος.
Σε παλαιότερο κείμενό τους (*3) με τίτλο «Κινητική Μάθηση και διδασκαλία του χορού» οι Krasnow και Wilmerding, τονίζουν τρία σχετικά σημεία:
Grand plié. Η έρευνα έχει δείξει ότι η πλήρης κάμψη των γονάτων στο grand plié έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία των γονάτων. Οι δάσκαλοι χορού παροτρύνονται να σκεφθούν άλλες κινήσεις που να καλλιεργούν το κινητικό πρότυπο που το grand plié ενσωματώνει (λιγότερα grand plié - περισσότερες γενικές προασκήσεις), για να επιβαρύνονται τα γόνατα λιγότερο (εικόνα Γ).
Πλευρική και αμφοτερόπλευρη μετακίνηση. Είναι μέρος της παράδοσης του χορού η δεξιά πλευρά του σώματος να κυριαρχεί στη διδασκαλία. Είναι εξίσου σημαντική η καλλιέργεια και της αριστερής πλευράς και οι δάσκαλοι πρέπει να αφιερώνουν παρόμοιο χρόνο κατά τη διδασκαλία.
Barre versus centre. Αναμένεται ότι υπάρχει μεταφορά μάθησης από την μπάρα στο κέντρο. Η επαφή, όμως, του χεριού με τη μπάρα αφαιρεί ικανό (significant) φορτίο στο πόδι στήριξης σε σχέση με τις ασκήσεις στο κέντρο. Οι δάσκαλοι μπορούν να αναλογιστούν αν χορηγείται επαρκής χρόνος και για τις δυο ομάδες ασκήσεων.
εικόνα Γ. Η επιβάρυνση των γονάτων στο grand plié
*1. Donna Krasnow, Virginia Wilmerding. What dancers need to know about Motor Development, Motor Control and Motor Learning. PartI, II, III. iadms.org/BlogSpot, September 14, 2015
*2. Νευρομυϊκή συναρμογή ή συντονισμός: το υψηλό επίπεδο αλληλεπίδρασης του μυϊκού και νευρικού συστήματος, ώστε οι σχέσεις των αρθρώσεων να δημιουργούν συνθήκες κίνησης με ποιότητα εκτέλεσης.
*3. Dona Krasnow, Virginia Wilmerding. Motor Learning and Teaching Dance. Resource paper. 15 November 2009. www.iadms.org/?250, www. DanceEducation.org
O Παναγιώτης Πετρογιάννης ασχολείται με τον αθλητισμό από την παιδική ηλικία. Αποφοίτησε από το Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης με ειδίκευση στην Καλαθοσφαίριση, στην Ειδική (Προσαρμοσμένη) Φυσική Αγωγή και στην αποκατάσταση των διαστρεμμάτων της ποδοκνημικής.
Πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές (Master in Science) στο University of Bristol (Department of Health, Exercise and Sports Science), στους τομείς της Αγωγής Υγείας και της αποκατάστασης τραυματισμών.
Εργάστηκε ερευνητικά ως επιστημονικός συνεργάτης (ποιοτική αξιολόγηση ερευνητικών δεδομένων) στο Τμήμα Κοινωνικής Ιατρικής, της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ).
Παρακολούθησε για τέσσερα χρόνια μαθήματα φιλοσοφίας και πολιτικών επιστημών στο ΑΠΘ. Έχει συνεργαστεί με γυμναστήρια, αθλητικούς συλλόγους, ομάδες χορού και με το Χοροθέατρο του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδας.
Εστιάζει στην εφαρμογή προγραμμάτων διορθωτικής - νευρομυϊκής γυμναστικής μυοσκελετικών κακώσεων και επιμελείται τον χώρο άσκησης Synaskisi. Παρουσίασε στην Ελλάδα την Dance Medicine and Science και το Functional Movement Screen του οποίου είναι πιστοποιημένος αξιολογητής. Είναι μέλος του International Dance Health Practitioner Directory του Rudolf Nureyev Foundation.
Τα σεμινάρια «ο Χορευτής ως Αθλητής» και «Beyond Stretching», η συσχέτιση Sport Medicine και Dance Science, η βελτίωση της απόδοσης χορευτών, αθλητών αλλά και κάθε ατόμου ξεχωριστά με βάση την ποιοτική αξιολόγηση και ποσοτική μέτρηση του σώματος, αποτελούν αντικείμενα μελέτης και έρευνας των μαθημάτων που οργανώνονται από τη Synaskisi.
. www.facebook.com/synaskisi.gr, www.synaskisi.gr