Ο Alexey Brodovitch υπήρξε μια από τις πιο καθοριστικές μορφές στον χώρο του εικονογραφημένου τύπου, της γραφιστικής και της φωτογραφικής επιμέλειας του 20ού αιώνα. Ως καλλιτεχνικός διευθυντής του Harper’s Bazaar από το 1934 έως το 1958, εισήγαγε μια αισθητική επανάσταση που έφερε τον μοντερνισμό στην εμπορική εικόνα και έθεσε τα θεμέλια για τον σύγχρονο οπτικό πολιτισμό.

Ανάμεσα στα λιγοστά προσωπικά του έργα, ξεχωρίζει το φωτογραφικό λεύκωμα Ballet – ένα ατμοσφαιρικό, ριζοσπαστικό έργο που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1945 σε μόλις 500 αντίτυπα. Σήμερα, ογδόντα χρόνια μετά, το Ballet επανεκδίδεται, προσφέροντας μια σπάνια ευκαιρία να επανεκτιμηθεί ένα από τα πιο τολμηρά φωτογραφικά πειράματα του 20ού αιώνα.

Ο δημιουργός: Οραματιστής της σύνθεσης και της κίνησης

Ο Brodovitch γεννήθηκε το 1898 στη Ρωσία και εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ μετά τη Ρωσική Επανάσταση. Αφού διέπρεψε στο Παρίσι ως γραφίστας, μετέφερε το αισθητικό του λεξιλόγιο στον αμερικανικό Τύπο, παντρεύοντας την αυστηρότητα του ευρωπαϊκού μοντερνισμού με την ευαισθησία της αμερικανικής εμπορικής κουλτούρας.

Ως δάσκαλος (ιδιαίτερα μέσω του περίφημου Design Laboratory στη Νέα Υόρκη), ανέδειξε γενιές φωτογράφων και designers. Μαθητές και συνεργάτες του υπήρξαν οι Richard Avedon, Irving Penn και Diane Arbus. Όμως το Ballet ήταν το δικό του, βαθιά προσωπικό έργο, μακριά από τις εμπορικές απαιτήσεις του περιοδικού.

Το «Ballet»: Φωτογραφία ως χορός

Το Ballet γεννήθηκε από την αγάπη του Brodovitch για το χορό. Μεταξύ 1935 και 1937, φωτογράφισε πρόβες και παραστάσεις των Ballets Russes de Monte Carlo και του Ballet Theatre (μετέπειτα American Ballet Theatre) στη Νέα Υόρκη. Αντί να επιδιώξει την "τέλεια" λήψη, επέλεξε να φωτογραφίσει με μια φορητή Contax κάμερα, χωρίς φλας, σε χαμηλό φωτισμό, με αργές ταχύτητες κλείστρου. Το αποτέλεσμα ήταν εικόνες θολές, νεφελώδεις, γεμάτες ενέργεια – σαν η ίδια η κάμερα να χόρευε.

Οι φωτογραφίες αυτές δεν ακολουθούν τις συμβάσεις της τότε φωτογραφίας θεάματος. Αντί για καθαρές, στατικές απεικονίσεις σωμάτων, παρουσιάζουν στιγμές ρευστές, με κίνηση, αβεβαιότητα και πάθος. Η εικόνα εδώ δεν λειτουργεί τεκμηριωτικά, αλλά ποιητικά. Δεν περιγράφει τον χορό – τον ερμηνεύει.

Η επανέκδοση του 2025

Η νέα έκδοση του Ballet αποκαθιστά το αυθεντικό lay-out που είχε σχεδιάσει ο ίδιος ο Brodovitch: μια μινιμαλιστική ροή εικόνων χωρίς λεζάντες, που διαβάζεται σχεδόν σαν κινηματογραφική σεκάνς. Το βιβλίο εμπλουτίζεται με νέα κείμενα από ιστορικούς τέχνης και σχεδίου, όπως η Ellen Lupton και ο Vince Aletti, που αναδεικνύουν τη σημασία του έργου στον σύγχρονο φωτογραφικό λόγο.

Η επανέκδοση συμπίπτει με μια ανανεωμένη παγκόσμια συζήτηση γύρω από την κίνηση, το σώμα και τη μνήμη. Το Ballet, περισσότερο από ποτέ, μοιάζει επίκαιρο – ένα έργο που υπενθυμίζει πως η τέχνη δεν χρειάζεται πάντα σαφήνεια για να είναι συγκλονιστική.

Μια κληρονομιά διαρκούς έμπνευσης

Ο Alexey Brodovitch πέθανε το 1971, αφήνοντας πίσω του μια κληρονομιά που ακόμη επηρεάζει την οπτική κουλτούρα. Το Ballet αποτελεί ίσως το πιο αυθεντικό τεκμήριο της βαθιάς του πίστης ότι η εικόνα μπορεί να είναι περισσότερο αισθητική εμπειρία παρά περιγραφή. Σήμερα, 80 χρόνια μετά, το έργο του ζει ξανά – όχι ως αναδρομική τιμή, αλλά ως ζωντανή πρόκληση για τους δημιουργούς του σήμερα.

¡

Διαθεσιμότητα

• Πού θα βρεις το βιβλίο: Ξεκινά από €190 στην Little Steidl, διαθέσιμο σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία (Παρίσι, Λος Άντζελες, Τόκιο) και στο Paris Photo 2024 littlesteidl.de

---

 Κώστας Βασιλιάγκος - Dancetheater.gr